1. T.C. BAŞBAKANLIK DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI Strateji Geliştirme Daİre Başkanlığı Hizmet Uygulama Proje Planı Proje Tanımlama BelgesiPROJE HAZIRLAMA ve YÖNETME REHBERİ Hasan DEMİRBAĞ Daire Başkanı Ekim–2008 1 2. 2 3. İçindekilerİçindekiler ................................................................................................................................ 3 SUNUŞ ................................................................................................................................... 9 BİRİNCİ BÖLÜM............................................................................................................... 11 Projenin Tanımı ve Özellikleri 1. Proje nedir? ....................................................................... 11 1. Proje nedir? ........................................................................................................................ 13 2. Projenin özellikleri ............................................................................................................. 13 2.1. Amaç tanımı ................................................................................................................ 13 2.2. Süre ve mekân sınırlılığı .............................................................................................. 13 2.3. Tek tanım .................................................................................................................... 13 2.4. Takım çalışması ........................................................................................................... 13 2.5. Benzersizlik ................................................................................................................ 13 2.6. Değişim ....................................................................................................................... 14 2.7. Siparişe göre olmak ..................................................................................................... 14 2.8. Teklikten çeşitliliğe ..................................................................................................... 14 2.9. Risk ve belirsizlikler.................................................................................................... 14 2.10. Tekrarlanmama ......................................................................................................... 14 2.11. Kaynağa bağlı olması ................................................................................................ 14 2.12. Karmaşıklık .............................................................................................................. 14 2.13. İç çelişkiler ................................................................................................................ 14 2.14. Kamu maliyesi açısından proje.................................................................................. 14 3.Projenin rutin işlerden farkları ........................................................................................... 14 4. Projenin kapsamının belirlenmesine etki yapan faktörler .................................................. 15 İKİNCİ BÖLÜM ................................................................................................................. 17 Proje Yönetiminin Oluşturulması, Görev ve Sorumlulukları ................................................. 17 1. Proje yönetimi nedir? ......................................................................................................... 19 2. Proje yönetiminin faydaları ............................................................................................... 19 3. Proje yöneticisi ve özellikleri.............................................................................................. 20 3.1. Proje yöneticisi ............................................................................................................ 20 3.2. Proje yöneticisinde bulunması gereken özellikler ........................................................ 20 4. Proje yöneticisinin görev ve sorumlulukları ....................................................................... 21 3 4. 5. Proje yönetim ekibinin oluşturulması ................................................................................ 21 5.1. Proje ekibi nasıl oluşturulmalıdır? .............................................................................. 21 5.2. Proje yönetim ekibi oluştururken dikkat edilmesi gereken hususlar ........................... 21 5.3. Proje ekibine personel seçimi kriterleri ........................................................................ 22 5.3.1. Görev bakımından ................................................................................................ 22 5.3.2. Ekip uyumu bakımından ..................................................................................... 22 6. Proje yönetiminin başarısına etki yapan faktörler............................................................. 23 6.1. Proje amaç ve hedefleri................................................................................................ 23 6.2. Üst yönetimin desteği ................................................................................................. 23 6.3. Proje planlaması .......................................................................................................... 23 6.4. Müşterinin/kullanıcının sürece dâhil edilmesi ............................................................ 24 6.5. Personel ile ilgili konular ............................................................................................ 24 6.6. Teknik konular ............................................................................................................ 24 6.7. Proje kontrolü ............................................................................................................. 24 6.8. İletişim ........................................................................................................................ 24 6.9. Problem giderme .......................................................................................................... 24 7. Proje yönetiminde başarısızlık nedenleri............................................................................ 24 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ............................................................................................................. 27 Proje Yönetiminin Bileşenleri, Kısıtları, Aşamaları ve Süreçleri ........................................... 27 1. Proje yönetiminin bileşenleri .............................................................................................. 29 1.1. Bütünleştirme Yönetimi .............................................................................................. 29 1.2. Zaman Yönetimi ......................................................................................................... 29 1.3. Maliyet Yönetimi ........................................................................................................ 29 1.4. Kalite Yönetimi ........................................................................................................... 29 1.5. İnsan Kaynakları Yönetimi ........................................................................................ 29 1.6. İletişim Yönetimi ........................................................................................................ 29 1.7. Satın Alma Yönetimi .................................................................................................. 29 1.8. Risk Yönetimi ............................................................................................................. 29 1.8.1. Risk yönetimi neden gereklidir? ........................................................................... 29 1.8.3. Risk kategorileri ................................................................................................... 30 1.8.4. Risk Tahmini Örneği ............................................................................................ 30 2. Proje kısıtları ..................................................................................................................... 30 4 5. 2.1. Belli başlı proje kısıtları .............................................................................................. 30 2.2. Kısıtlar arasındaki etkileşimler ................................................................................... 31 2.2.1. Zaman .................................................................................................................. 31 2.2.2. Projenin Maliyeti ................................................................................................. 31 2.2.3. Proje Kapsamı ...................................................................................................... 31 3. Proje yönetiminin ana aşamaları ve döngüsü .................................................................... 31 3.1. Proje fikrinin oluşumu ................................................................................................ 31 3. 2. İnceleme ..................................................................................................................... 31 3.3. Planlama (Tanımlama) ................................................................................................ 31 3.3.1. Proje tanımlama bileşenleri .................................................................................. 32 3.3.2. Planlamanın faydaları ......................................................................................... 32 3.3.3. Genel olarak proje programlama .......................................................................... 32 3.4. Finansman temini ve kaynak planlanması ................................................................. 33 3.4.1. Maliyet Planı ve faydaları ................................................................................... 33 3.4.2. Kaynak ve maliyet planlanırken hangi hususlar dikkate alınmalıdır? ................ 33 3.4.3. Proje bütçesi ......................................................................................................... 33 3.5. Uygulama, kontrol ve izleme ...................................................................................... 34 3.5.1. Kontrol Sistemi kurulması ................................................................................... 34 3.5.2. İzleme................................................................................................................... 35 3.6. Değerlendirme ............................................................................................................. 36 3.6.1. Değerlendirme toplantıları ................................................................................... 37 3.6.2. Raporlama ............................................................................................................ 37 3.6.3. Projenin bitirilmesi ............................................................................................... 38 3.6.4. Proje nihaî değerlendirmesi .................................................................................. 38 4. Proje yönetimi süreçleri ...................................................................................................... 39 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM....................................................................................................... 41 Projenin Mantıksal Çerçevesi ................................................................................................ 41 1. Mantıksal çerçeve nedir? ................................................................................................... 43 2. Projenin mantıksal çerçevesi nasıl kurulur? ...................................................................... 43 BEŞİNCİ BÖLÜM .............................................................................................................. 47 Proje Yönetimi Araç ve Teknikleri ......................................................................................... 47 1. Proje yönetiminin temel araçları ........................................................................................ 49 5 6. 2. Proje Temel Çerçevesi (Term Of Reference–Tor) ................................................................ 49 2.1. TOR nasıl hazırlanır? ................................................................................................. 49 2.1.1. Arka plan (Background) ...................................................................................... 49 2.2. Örnek Proje Temel Çerçevesi (Tor Dökümanı)............................................................. 51 3. TOR’a göre hazırlanan proje fikrinin kabul edilmesi ve Değerlendirme Formu ................ 52 3.1. Tor’a göre proje planının hazırlanması ....................................................................... 53 3.2. TOR proje planına göre yürütmenin gerçekleştirilmesi ............................................... 54 4. Proje İzleme Matrisi .......................................................................................................... 54 5. Proje Dosyası ..................................................................................................................... 56 6. Gantt Şeması ..................................................................................................................... 57 6.1. Gant şemasının faydaları ............................................................................................ 58 6.2. Gant şemasına işlenecek görev sürelerinin tahmin edilmesi ........................................ 58 7. Ara Hedef (Milestone) çizelgeleri ...................................................................................... 58 8. CPM (CRİTİCAL PATH METHOD-Kritik Yol Metodu-) ............................................. 59 8.1. CPM aşamaları ........................................................................................................... 59 8.1.1. Aktivitelerin belirlenmesi ..................................................................................... 59 8.2. CPM kullanmanın yararları ....................................................................................... 60 9. PERT ( Program Evaluation And Review Technique)...................................................... 60 9.1. Ağ Diyagramı.............................................................................................................. 60 9.2. PERT aşamaları ......................................................................................................... 61 9.2.1. Aktivitelerin belirlenmesi ..................................................................................... 61 9.2.2. Aktivite takip sıralarının belirlenmesi ................................................................. 61 9.2.3. Ağ Diyagramının çizilmesi................................................................................... 61 9.2.4. Aktivite tamamlanma sürelerinin belirlenmesi .................................................... 61 9.2.5. Kritik Yolun belirlenmesi ..................................................................................... 61 9.2.6. Proje ilerleme sürecinde CPM diyagramının güncellenmesi ................................ 61 10. CPM ve PERT’in ortak ve farklı yanları ........................................................................ 62 11. CPM ve PERT’in önemi .................................................................................................. 62 12. Kritik Yol ......................................................................................................................... 62 ALTINCI BÖLÜM .............................................................................................................. 64 Proje Başvurusu, Formatları ve Ekleri.................................................................................. 64 1. Proje başvurusu.................................................................................................................. 65 6 7. 2. Proje Teklif Formatı ve ekleri ............................................................................................ 65 Teklif Formatı Ekleri............................................................................................................. 69 KAYNAKLAR...................................................................................................................... 83 7 8. 8 9. SUNUŞYönetim ve proje kavramları, çok eskidir. Ancak genelde “Yönetim Bilimi”, özelde de “ProjeYönetimi”, içinde bulunduğumuz bilgi çağında önemini gittikçe artırmış bulunmaktadır. Bugelişmeye paralel olarak, maliyet, kontrol, programlama, kaynak yönetimi, zaman yönetimive risk yönetimi tekniklerinin birlikte uygulanabildiği “Modern Proje Yönetimi” kavramıortaya çıkmıştır.Yönetim alanındaki bu bilimsel gelişme ışığında, hem dünyada hem de ülkemizde özel/resmîkurum ve kuruluşların, yönetim teknikleri ve çağdaş yönetim metot ve modelleri alanındakendilerini sürekli olarak geliştirme, yenileme ve güncelleme çabalarına yöneldikleri,memnuniyetle gözlenmektedir.Kurumsal çalışma ve gayretlerin planlanan hedefe ve başarıya ulaşmasının; sistematik,planlı, programlı ve proje bazlı çalışma anlayışının benimsenmesine ve uygulamayakonulmasına bağlı olduğu, şüphe götürmez. Başarılı bir projenin en temel özelliği ise; iyi birplanlama sürecinin ardından, zaman kaybetmeden, daha uygun maliyet karşılığında bir icrave kontrolle herhangi bir işin sonuçlandırılmasıdır. Birden çok kurum/kuruluş ve kişinin işbirliği yapmasını gerektiren işlerde, Değişik ve birbiriyle ilişkili/etkileşim içinde olan işlerin paylaşımında, İlk kez karşılaşılan işlerin planlama ve uygulanmasında, Belirlenen sürede bitirilmesi zorunlu işlerde,proje yönetimi ve tekniklerine daha çok ihtiyaç duyulmaktadır.Bu bağlamda “Proje Yönetimi”, kritik bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır.Günümüzde proje yönetimi, artık uzmanlık ve bu alanda ilmî birikim gerektiren bir disiplinolmuştur. Bu bakımdan projenin tanımı, içeriği, özellikleri, üretilmesi, hazırlanması,maliyetlendirilmesi, kaynağının temini, yönetilmesi ve raporlanması gibi konularda bilimseltekniklerin öğrenilmesi ve öğretilmesi önem arz etmektedir.İşte bu nedenle, Başkanlığımız merkez, taşra ve yurtdışı birimlerinin istifade edebilmeleriamacıyla, Dairemizce “Proje Hazırlama ve Yönetme Rehberi” adıyla böyle bir çalışmanınyapılmasına ihtiyaç duyulmuştur.İlk sürümünü sunduğumuz bu Rehberde: projenin tanımı, kapsamı, çeşitleri, planlanması,hazırlanması, programlanması, yönetilmesi, temel çerçevesi, süreci, kontrolü, izlenmesi,değerlendirilmesi, raporlanması ve bu alandaki diğer teknik konular, en temel hatlarıyla elealınmaya çalışılmıştır.Bu çalışmada bizden teknik desteğini esirgemeyen alanın uzmanları Zühtü KAYALI ve A.Nusret GÜÇLÜ’ye, imla ve tashihteki katkıları nedeni ile Dairemiz şube müdürleri veuzmanlarına teşekkür ediyor; Rehberin Kurumumuz çalışanlarına yararlı olmasını, olumlukatkılar sağlamasını, Başkanlığımıza yeni ufuklar açacak ve vizyonumuza giden yolda yenive mükemmel projelerin doğmasına vesile olmasını diliyorum. Hasan DEMİRBAĞ Strateji Geliştirme Daire Başkanı 9 10. 10 11. BİRİNCİ BÖLÜMProjenin Tanımı ve Özellikleri 11 12. 12 13. 1. Proje nedir?Proje kavramının çeşitli tanımları vardır. Bunlardan bir kaçı aşağıda sunulmuştur:Proje; Yeni bir ürün, yeni bir bina veya tesis, yeni bir sistem veyaspesifik bazı sonuçların elde edilmesi için ortaya konan geçiciişler bütünü, gerçekleştirilmesi gereken toplam süreçtir. Belirli bir ekip tarafından, belirli bir amacı gerçekleştirmekiçin, belirli bir başlangıç ve bitiş süresinde, belirlenmiş hedeflerdoğrultusunda, belirli kaynak kullanılarak, gerçekleştirilenfaaliyetler bütünüdür. Sonuçları ve çıktıları net olarak belirlenmiş tek seferlik faaliyetler dizisidir. Karmaşık, rutin olmayan, bir defaya mahsus, belirli zaman, bütçe, kaynak ve performansile sınırlı, belirli ihtiyaçları karşılamaya yönelik çabalardır.2. Projenin özellikleriBüyük ya da küçük çaplı olsun, bütün projeler bazı ortak özelliklere sahiptirler. Her şeydenönce proje bir yaşam döngüsüdür. Bir projede belli başlı şu özelliklerin bulunması gerekir:2.1. Amaç tanımıProje bir iş talebinden doğar. Proje faaliyetlerinin, maliyet, kalite/performans ve sürecinsinden tanımlanabilir bir amacı/amaçları, sonu, çıktısı ya da ürünü vardır. Bir projeyebaşlamaktaki ana neden, bu amaca/amaçlara ulaşmaktır. Bu amaçlara ulaşıldığı zamanproje tamamlanır.2.2. Süre ve mekân sınırlılığıHiçbir proje, sonsuza kadar devam edemez. Planlama,başlama, uygulama, kontrol ve bitme süreçlerindengeçer. Bir fikrin doğması ile başlar, amaçlara ulaşmakiçin gerekli adımların tamamlanması ile ya daamaçlarına ulaşamayacağı kesin olarak belirlenipbırakıldığında sona erer. Aynı şekilde, proje geneldebelirli bir mekân bütünlüğü içinde gerçekleştirilir.2.3. Tek tanımProje içeriğinin tek bir tanımı vardır. Genellikle bir proje yöneticisi yönetiminde yürütülür.Ancak projenin içinde çeşitlilik bulunur, çeşitli görev, faaliyet ya da olayları kapsar.2.4. Takım çalışmasıBir projenin yürütülmesi; genellikle içinde çok değişik disiplinlerden, organizasyonlardan vb.gelen kişilerden oluşan takım çalışması sayesinde olur, başka kuruluş ve kişilerle çalışmayıgerektirir.2.5. BenzersizlikHer proje özgün bir ürün ve hizmet üretmek için oluşturulduğundan, hiçbir proje başka birprojeye tamamıyla benzemez. Bu nedenle, her projenin kendine has şekilde planlanması vekontrol edilmesi gerekir. 13 14. 2.6. DeğişimBir proje, icra edildiği süre boyunca önemli/önemsiz çok sayıda değişime uğrar.2.7. Siparişe göre olmakBir proje, genellikle bir kişinin ya da kuruluşun talebine göre oluşur. Bu kişi ya da kuruluşprojenin özellikleri hakkında belirli sınırlamalar getirebilir.2.8. Teklikten çeşitliliğeBir projenin içinde binlerce çeşitlilik bulunabilir. Bu çeşitliliğin içinde insan, kültür, makine,malzeme vb. sayılabilir.2.9. Risk ve belirsizliklerBütün projelerde belirsizlik ve risk bulunur. Önemli olan riskleri olabildiğince öngörüpbaştan gerekli tedbirleri alabilmek veya kaçınılmaz riskler gerçekleşmesi durumlarında dagerekli davranışları sergileyebilmektir.2.10. TekrarlanmamaÇoğunlukla bir proje bütün olarak tekrar edilemez. Yinelenen projeler bile ayırt edicifarklılıklara ve özelliklere sahiptir.2.11. Kaynağa bağlı olmasıHer proje; sınırlı kaynaklara bağımlıdır, kaynak temin edilmeden yürütülemez. Proje, belligirdileri/kaynakları tüketerek, mal veya hizmet şeklinde çıktılar üretir. Genelde aynı kaynakiçin farklı proje düşünceleri çarpışır. Bir proje alternatif projelerin kullanabileceğikaynakları tüketir.2.12. KarmaşıklıkProje amaçlarına ulaşabilmek için birçok farklı faaliyetin tamamlanması gerekir. Bufaaliyetler arasındaki ilişkiler, özellikle de projede faaliyet sayısı fazla olduğunda karmaşıkolabilir.2.13. İç çelişkilerProje içinde kalite, kapsam, zaman ve maliyet genelde birbiriyle çelişen kavramlardır ve işihtiyacına en uygun orta noktada birleştirilerek yönetilmeleri gerekir. Örneğin eğitimlerindüzenleneceği fiziksel ortamın rahatsızlık vermeyecek düzeyde temiz ve kullanışlı olmasıyeterlidir, ancak sunulacak dinî bilginin kalitesini garanti etmek amacıyla daha çok zamankullanılabilir. Bu durumda kalite talebimiz arttıkça, daha kısa sürede çözme talebimizdenfedakârlık etmemiz gerekecektir. Aynı şekilde, genelde projelerde farklı kullanıcılara bağlıolarak farklı ihtiyaçlar ve hatta çelişkili beklentiler olabilir. Zaten proje yönetimi aynızamanda bu çelişkileri de yönetebilme sanatıdır.2.14. Kamu maliyesi açısından projeKamu maliyesi açısından bakıldığında, proje, temel olarak bir yatırım önerisidir. Proje,ekonomik ve teknik yapılabilirliğe sahip minimum yatırımdır; yatırıma yönelik her hangi birtasarının analiz edilebilen ve değerlendirilebilen en küçük birimidir. Proje, başlıbaşınadeğerlendirilebilen her hangi bir yatırım unsurudur.3.Projenin rutin işlerden farklarıOrganizasyonlarca gerçekleştirilen çalışmalar, rutin faaliyetleri ve projeleri birliktekapsayabilmektedir. Bu faaliyetler ve projelerin birçok ortak yönleri bulunmaktadır. Meselâ;her ikisi de “planlama-gerçekleştirme-kontrol” aşamalarından meydana gelirler. Projeler, 14 15. bünyelerinde tekrarlanan rutin faaliyetler içerseler de, genel olarak rutin faaliyetlerdenfarklılık gösterirler. Projelerin rutin işlerden bazı farkları şunlardır: Projeler tekrarlanan olaylar olmadığından, problem ve çözümleri de rutin değildir. Projelerde örgütlenme biçimi klasik yapıdan farklıdır. Kurumların/kuruluşların işlerinden farklı oldukları için yönetimleri ve yöntemleri de farklıdır. Hâlbuki rutin faaliyetler hep aynı kişi ve ekiplerce yürütülebilir. Projeler rutin işlerden farklı olarak bilgi toplama, programlama, uygulama, izleme ve başka departmanlarla birlikte çalışmayı gerektirir. Rutin işler süregelen ve tekrar eden işler iken, projeler geçici ve eşi olmayan işlerdir. Rutin işlerin planlanması, programlanması bir kaç gün veya bir hafta öncesinde yapılabilirken, projede planlama ve organizasyon aylarca devam edebilir. Projenin amaçları, sınırları ve kapsamı vardır, rutinde sınır ve kapsam yoktur. Proje, bir ürün ya da hizmet üretir. Rutin, projenin dağıtımıdır. Mesela; bir Kur’ân kursu yapımı proje, burada öğrenci okutulması rutindir. Çünkü Kur’ân kursu inşası, eşsiz bir proje olup, başlangıç şartları, ortamı, kapsamı ve nihaî hedefleri yalnızca ona göre belirlenmiştir. Projeler; orijinaldir, kendine özgüdür, kuruma/kuruluşa farklılık, yeni vizyon, ufuk ve farklılık kazandırabilir, mevcut uygulamalarını, ürünlerini ya da hizmetlerini değiştirebilir. Rutin kuruma/kuruluşa artı değer kazandırır ama değişim ve farklılık meydana getirmez. Projeler, dinamik süreçlerdir.4. Projenin kapsamının belirlenmesine etki yapan faktörlerProje kapsamının belirlenmesinde; Daha önce benzer konularda gerçekleştirilmiş projelerin adedi, Proje hedefine ulaşmayı engelleyecek risklerin oransal değeri, Zamana bağlı olarak kaynak miktarlarındaki değişimler, Projeyi ortak yürüten kuruluş sayısı, Proje faaliyetleri arasındaki bağımlılık derecesi,gibi faktörler rol oynayabilir. 15 16. 16 17. İKİNCİ BÖLÜMProje Yönetiminin Oluşturulması, Görev ve Sorumlulukları 17 18. 18 19. 1. Proje yönetimi nedir?Proje yönetimi; projelerin hedeflerine ulaşması için proje faaliyetlerinin tanımlanması,planlanması, kategorize edilmesi, mali kaynak temini, programlanması, kontrol edilmesi,bitirilmesi ve değerlendirilmesi gibi projenin gerçekleşmesini sağlamaya yönelik çalışmalarbütünüdür. Bir başka ifadeyle, proje yönetimi, “tanımlanan işi, optimum sürede, optimummaliyetle, hedeflenen kalitede yapmak, planlamak, uygulamak ve kontrol etmek” demektir.Proje Yönetimi; en genel tanımıyla; bilgi, beceri, araç ve tekniklerin ihtiyacı karşılamaküzere proje aktivitelerine uygulanmasıdır. Proje aktiviteleri, bütünleşik bir sürecitanımlayan, Başlatma Planlama Uygulama İzleme ve kontrol ile Kapanış’tır.Proje yönetimi; Modern bir iş yapma biçimi, yeni bir disiplindir. Hedef ve değişim merkezlidir. Proje sürecinin tümünde etkinlik sağlamak amacına yönelik bir yöntem ve kurallarsistemidir. Uluslararası işlerde ortak bir dildir. Başarıya ulaşmak için çok yönlü becerileri bünyesinde toplar. Disiplinli bir şekilde uygulandığı zaman başarının garantisidir. Projede görev alan herkesin aktif katılımını gerekli kılan bir ekip işidir. Ekibin bilgi, yetenek ve tecrübelerini en iyi şekilde kullanmasını zorunlu kılan; insan,bütçe ve zaman arasında uyum ve işbirliğini gerektiren bir organizasyon sanatıdır. İletişim ve en başta insan olmak üzere kaynak yönetim becerisidir. Çelişkili talepleri dengeleme ve amaca ulaşmak için ihtiyaçları yönetme sanatıdır.2. Proje yönetiminin faydalarıProje yönetiminin oluşturulması; Amaç ve hedeflere ne zaman ve nasıl ulaşılacağını önceden belirler. Proje çerçevesinde yapılması gereken işlerin düzenli akışını, ahengini, kontrol sisteminin kurulmasını, sağlıklı takibini ve böylece öngörülen sürede sonuçlanmasını sağlar. Proje maliyetinin önceden belirlenmesini ve yapılmak istenenlerin bütçeye uygun olarak gerçekleştirilmesini sağlar. Projede görev alanların kendilerine güven duymalarını sağlar. Projenin başarısızlığa uğrayacağı duygusunu ve stresini azaltır. Projede görev alan ekip üyelerinin proje geliştirme, uygulama ve tahmin yeteneklerinin gelişmesini sağlar. Sürekli raporlama ihtiyacını minimize eder. 19 20. Etkin ve başarılı projeler gerçekleştirebilmek için geçmiş tecrübelerden iyi dersler çıkarabilmeyi sağlayacak uygun ortamı sunar, oluşan bilgi birikimi ile sonraki çalışmalarda daha doğru kararlar alınmasına katkı sağlar. Benzeri işler daha sonraları tekrar tekrar yapılmaz, böylece zaman ve maliyet tasarrufu sağlanmış olur. Riskleri asgariye ve yönetilebilir seviyeye indirir.3. Proje yöneticisi ve özellikleri3.1. Proje yöneticisiProje yöneticisi, bir projeyi yönetmek üzere görevlendirilen ve projeyi mümkün olan enyüksek üretkenlik, en düşük belirsizlik ve risk ile yürütmekten sorumlu tutulan kişidir.3.2. Proje yöneticisinde bulunması gereken özelliklerBir projenin başarısı, proje yöneticisi ve proje ekibindeki personelin yetenekleri vegösterecekleri performansla doğru orantılıdır. Bu itibarla, proje yöneticisi bir projede hayatîöneme sahiptir. Çünkü projenin oluşmasından sonlandırılmasına kadar tüm aşamalarında enbaşta yer alan ve projeyi birebir yürüten kişidir, proje yöneticisi.Proje yönetmek zor bir iştir. Bir proje yöneticisi, proje ile ilgili teknik alanlarda uzmanlaşmışolsa da, eğer gerekli yönetim ve liderlik fonksiyonlarına sahip değilse, yöneteceği projebaşarısızlıkla sonuçlanabilir. Bu nedenle, proje yöneticisinin seçimine büyük önem verilmeli,onda belirli özellik ve yetenekler mutlaka aranmalıdır.Konunun uzmanlarınca; özgün projeleri yönetecek kişilerde aranacak özel şartların yanında,bir proje yöneticisinde genel olarak şu özelliklerin ve yeteneklerin olması gerektiği ifadeedilmektedir: Liderlik ve yönetme özelliği, Planlama ve organize yeteneği, Birleştiricilik ve motivasyon özelliği, Müzakere, etkileme ve ikna yeteneği, Beşeri ilişki kurma ve sürdürme becerisi, İletişim becerisi, Koordinasyon becerisi, Disiplin ve problem çözme yeteneği, Karar verme yeteneği, Gerekli düzeyde detay planlama becerisi, Özellikle proje yönetim metodolojisi ile ilgili ayrıca tercihan faaliyet alanı konu uzmanlığı bazında teknik bilgi ve yetenek, Risk farkındalığı, Panik durum yönetme becerisi, Görev takibi ve hesap sorma kapasitesi, Temel malî beceriler, Yeniliklere açık olma özelliği. 20 21. 4. Proje yöneticisinin görev ve sorumluluklarıProje yöneticisi; Proje faaliyetlerini planlamak, programlamak ve kontrol etmekten, Kapsam yönetmekten, Proje ekibini kurmak ve yönetmekten, liderlik etmekten, Projenin ihtiyaç duyacağı fizikî mekân, araba, bilgisayar, vb. diğer maddî kaynakları belirlemek ve yönetmekten, Ekip personelinin görevlerini ve sorumluluklarını belirleyip bildirmekten, Ekibin gerekli kaynaklara ulaşmasını ve gerekli eğitimi almasını sağlamaktan, Ekibin koordineli çalışmasından ve proje ile ilgili görevlerini yerine getirmesini sağlamaktan, Gerekli seviyede detay planlamadan, İşin planlanan zamanda tahsis edilen bütçe ile ve üzerinde anlaşılan kalite ve süre şartlarına göre teslim edilmesini sağlamaktan, Projeyi yönetirken karşılaşılabilecek bazı sorunları ve riskleri öngörerek projenin başarısını etkileyecek olumsuzlukları önlemek için gerekli tedbirleri almaktan, olumsuzluklar gerçekleştiğinde gerekli müdahalelerde bulunmaktan, Temel paydaşları düzenli bilgilendirmekten, İnsan ilişkilerin yönetiminden,sorumlu ve görevlidir.Bu itibarla, proje yöneticisinin sorumluluğu oranında yetkisi de olmalıdır.5. Proje yönetim ekibinin oluşturulması5.1. Proje ekibi nasıl oluşturulmalıdır? Bir projeye başlanabilmesi ve başarıya ulaşılabilmesi için, öncelikle üst yönetim buna gerek görmeli, önemsemeli, benimsemeli ve desteklemelidir. Ancak bu sağlandıktan sonra işgücü teminine gidilebilir, proje yönetim ekibi oluşturulabilir ve proje kaynak tahsisi gerçekleştirilebilir. Proje yönetim ekibi; proje yöneticisi ile proje süresince tam gün kısmî zamanlı ve gerektiğinde zaman zaman projeye destek sağlamakla görevlendirilen kişilerden oluşturulur. Proje yönetim ekibi oluşturmada en uygun metot, önce proje yöneticisinin görevlendirilmesi, müteakiben proje yöneticisinin proje planlamasını yapıp projenin ihtiyaçlarını tespit ettikten sonra, istenilen tecrübe ve bilgi birikimine sahip bireyler arasından ekibini seçmesidir. Ancak çoğu zaman üst yönetim kurulmuş olan bir takımı yönetmesi için bir proje yöneticisi görevlendirmektedir. Bu durum; proje yöneticisini zorlamakta, eldeki imkânlarla ve mevcut ekiple projeyi yürütebilmek ve sağlıklı sonuçlandırılabilmek, proje yöneticisinin kabiliyetine kalmaktadır.5.2. Proje yönetim ekibi oluştururken dikkat edilmesi gereken hususlarPlânlama ve uygulama için ne kadar gelişmiş araçlar ve teknikler kullanılırsa kullanılsın,projeyi gerçekleştiren ve o araçları kullanan insanlardır. Onların uzmanlıkları ve iyi niyetleriolmazsa, proje yürüyemez veya argo tabirle kör topal yürür. 21 22. Eğer bir projede teknik problemler olursa, çözüm yolları bulunabilir. Ancak insanproblemlerinin çözümü zordur. Bu nedenle, proje yönetim ekibi oluşturuluken, oldukçadikkatli ve titiz davranmak gerekmektedir. Bu konuda aşağıdaki hususların göz önündebulundurulması önerilebilir: Ekip oluşturma işlemine başlamadan önce, proje planı oluşturulmalı, projenin teknik içeriği ve nitelikleri belirlenmelidir. Projenin varsayımları, kısıtları, girdileri, çıktıları ve hedefleri açık bir şekilde tanımlanmalıdır. Proje gözden geçirme metotları ve projenin gerçekleştirilmesi aşamalarında kritik tarihler belirlendikten sonra görevler listelenmelidir. Listelenen her görev için gerekli nitelikler tespit edilip, bunlara uygun personel ve projeyle uzun süre ilgilenecek çekirdek takım elemanları belirlenmelidir. Proje ekibi elemanları ortak bir amacı hedefleyen, birbirlerinin beceri ve bilgilerini paylaşan ve yardımlaşan insanlardan seçilmelidir. Ekip üyelerinin sayısal durumu ve nitelikleri uygulamada gerek görülmesi halinde değiştirilmelidir. Ekip üyeleri gerekli yetenekleri haiz değillerse, yeteneklerinin geliştirilmesi için proje sürerken eğitimlerin verilmesi sağlanmalıdır. Ancak bu durum projenin uygulama safhasını etkileyecekse, yeniden görevlendirme yapılmalı, gerekirse organizasyon dışından da elemanlar seçilmelidir. Proje yöneticisi, takımı kurarken adaylar hakkında araştırma yapmalı, kendileriyle görüşmeli ve onların onayını mutlaka almalıdır.5.3. Proje ekibine personel seçimi kriterleri Proje ekibine alınacak adayların ekip çalışmasına yatkın olup olmaması, teknik bilgibirikimi, daha önceki tecrübeleri, yönetme kabiliyeti gibi bazı kriterler baz alınmalıdır. Bukonuda aşağıdakine benzer seçim kriterleri oluşturabilir. Ekibe alınması düşünülen personel;5.3.1. Görev bakımından Teknik olarak yetenekli mi? Güncel bilgi ve beceriye sahip mi? Bilgi ve becerileri diğer takım elemanlarını tamamlıyor mu? Yeterli proje yönetimi bilgisine sahip mi?5.3.2. Ekip uyumu bakımından Ekip elemanlarıyla uyumlu çalışabilecek mi? İyi bir iletişimci ve dinleyici mi? Hedeflere ulaşmak için fazladan çalışma arzusu var mı? Ekipte farklı görevlere uyum sağlayabilecek esnekliği var mı? Yeni fikirlere açık mı? Başkalarının fikrini kabul ediyor mu?5.3.3. Birey bakımdan Hoşgörülü mü? Daha fazla başarı için istekli mi? 22 23. Tek başına yapamayacaklarının bilincinde mi? Dürüst mü? Güçlü ve zayıf yönlerini gerçekçi şekilde ortaya koyabiliyor mu?6. Proje yönetiminin başarısına etki yapan faktörlerProje yönetiminin başarısı; • İyi bir planlamaya, • Proje yönetim süreçlerinin titizlikle uygulanmasına, • Bu süreçleri uygulayacak beceriye sahip, uyumlu ve heyecanlı bir proje yöneticisi ve ekibine, • Proje yönetimi yaklaşımına ve yeterli bir organizasyonel yapıya, • Proje paydaşlarının taahhüt edilen işbirliğine sadık kalmasına, • Projenin gerçek ihtiyaçlara cevap verip vermemesine, • Projenin kurum içinde üst düzey yönetim kademesinde sahibinin olup olmadığına,doğrudan bağlıdır.Konunun uzmanlarınca belirlenen ve projenin başarısına olumlu veya olumsuz en fazla etkiyapan faktörler, dokuz başlık altında toplanmış olup, aşağıda sunulmuştur:6.1. Proje amaç ve hedefleriProjenin amaç ve hedeflerinin iyi tanımlanmış olması, planlama ve uygulamanın temelinioluşturur.Birçok projenin bitmemesinin veya bitirilememesinin ana sebebi, projeyineyin sonlandıracağının açık olarak tanımlanmamış olmasıdır. Buyüzden projenin başarıyla tamamlanabilmesi için, ulaşılmak istenenhedefler ve misyon projenin erken safhalarında iyi tanımlanmalı; bunlarproje yönetim ekibi üyelerine, uygulayıcılara ve diğer ilgili ve yetkililereiyi anlatılmalıdır.Projenin başarı kriterleri taraflar arasında açık ve net bilinmeli, ölçülebilir olmalı veyönetimsel değerlerle dile getirilmelidir.6.2. Üst yönetimin desteğiÜst yönetimin projeye katılımı, projenin amaç ve öneminin anlaşılmasına yardımcı olur. Bufarkındalık, eğer desteğe dönüştürülebilirse, çok yararlı ve değerli olabilir. Bu yüzden, projeyönetimi ve üst yönetim arasındaki devamlı ve sıkı iletişimin mevcudiyeti, projenin başarısıiçin şarttır.6.3. Proje planlamasıProjenin bütün yönlerini kapsayan ayrıntılı bir plan, projenin uygulanmasının temelidir.Planlamanın mükemmeliyeti ve yetersizliği, proje başarısını ve başarısızlığını doğrudanetkiler.Planlama; icra sürecinin başlamasıyla son bulmaz, değişen hedefleri ve performansısonuçlarla ilişkilendiren dinamik ve devamlı bir süreçtir. Uygulama sırasında meydanagelebilecek sapmalar, yeniden planlamayı ve güncelleştirmeyi gerekli kılabilir. Bu nedenle, 23 24. proje planlaması proje icra edilirken de zaman zaman gözden geçirilmeli, ihtiyaca göre gerekduyulan değişiklikler yapılmalı ve güncellenmelidir.6.4. Müşterinin/kullanıcının sürece dâhil edilmesiProjenin son kullanıcısı, o projenin başarısının gerçek yargıcıdır. Bu nedenle, daha projeninkavramsal planlamasının yapıldığı safhada, amacı belirlemek ve hedefleri tespit etmek içinkullanıcının istekleri temel alınmalıdır. Daha sonraki safhalarda da muhatap kitleyedanışmak, hatta doğrudan sürece dâhil etmek, proje sürecinde yapılacak hataları azaltmadaönemli bir faktör olacaktır.6.5. Personel ile ilgili konularİyi motive ve organize olmuş, projeyi gönülden özümsemiş ve benimsemiş ekip üyeleri ilemüşteri ve kurumun/kuruluşun diğer çalışanları arasında iyi ve güçlü ilişkiler kurulması,proje başarısının anahtarlarındandır. Eğer bu ilişkiler sağlıklı ve güçlü değilse, projenin arzuedilen başarıya ulaşması zorlaşır.6.6. Teknik konularUygun olmayan teknolojiler, kaynak yetersizlikleri vb. teknik sorunlar, gerçekleşenperformansı ve projenin genel gidişatını olumsuz etkileyebilir.6.7. Proje kontrolüİyi işleyen proje kontrol ve denetim mekanizmasının teşkili, projenin seyrine olumlu etkiyapar. Bu sayede, hedef ve programdaki sapmalar net olarak belirlenebilir, problemlerönceden tespit edilebilir, düzeltici tedbirler ve eylemler ortaya konulabilir.6.8. İletişimProjenin organizasyonel yapısı, iletişim kanallarını ve kimin kime bilgi aktarmakla yükümlüolduğunu iyi belirlemelidir. Ayrıca bu bilgilerin ne sıklıkla üretileceği ve aktarılacağı dagösterilmelidir. Sağlıklı işleyen iletişim kanallarının kurulması, projenin başarısına olumlukatkı yapar.6.9. Problem gidermeİyi bir risk yönetiminin oluşturulması, problemlerin çözümü için önceden hazırlanmışplanların ve prosedürlerin bulunması, problemler ortaya çıktığında çözümü gerçektenkolaylaştırır. Kurumların, kuruluşların, proje yöneticilerinin başarıları, problemlerioluşmadan önleyebilme yetenekleri ile doğrudan ilişkilidir. Problemler, oluşmadan önce çokdaha erken aşamalarda öngörülmeli ve önlem alınmalıdır.7. Proje yönetiminde başarısızlık nedenleriProje yönetiminde belli başlı başarısızlık nedenleri şunlardır: • Standart süreçlere dayanan bir proje yönetim metodolojisinin uygulanmayışı, • Mevcut durumun yetersiz analizi, • Projenin hedef gruplarla ilgili olmaması ve bu nedenle benimsenmemesi, • Proje sahibi kurumun/kuruluşun konuya ilgisinin zayıflığı, • Üst yönetimin ilgi ve desteğinin olmaması, • Yöneticilerin ortaya konmuş hedefleri paylaşmaması, • Ortaya çıkacak ürün veya hizmetin gerçek anlamda müşterisinin olmaması, • Teknik yöneticilerin sistem için gerekli iş nedenlerini algılayamaması, 24 25. • Kısa vadeli bakış açısı,• Kötü tanımlanan veya net tanımlanmamış hedefler ve ihtiyaçlar,• Geçmiş deneyimlerin yeni projelerde dikkate alınmaması,• Müşteri/kullanıcı katılımındaki eksiklikler,• Yetersiz ve etkisiz planlama ve kontrol,• Risk yönetimi olmaması ya da eksikliği,• Yetersiz ya da eksik proje yönetimi/yöneticisi, proje ekip elemanlarının herbirinin ayrıca yönetici olmaya çalışması,• Doğru kararların doğru zamanda verilmemesi,• Teknik bilgi eksikliği,• Uygunsuz teknoloji ve altyapı kullanımı,• Ekipte motivasyon ve disiplinin yeterli düzeyde olmayışı,• Doğrulanabilir olmayan proje çıktıları,• Yetersiz proje dokümanları. 25 26. 26 27. ÜÇÜNCÜ BÖLÜMProje Yönetiminin Bileşenleri, Kısıtları, Aşamaları ve Süreçleri 27 28. 28 29. 1. Proje yönetiminin bileşenleriBir projenin başarı ile sonuçlandırılabilmesi için proje yönetiminin çeşitli yönetim sistem vetekniklerini devreye sokması, önem arz etmektedir. Bu yönetim sistem ve tekniklerişunlardır:1.1. Bütünleştirme YönetimiBu yöntemle, proje öğelerinin koordinasyonunu sağlayan süreçler tanımlanır. Projeplanlama, planın yürütülmesi, izlenmesi, kontrolü ve değişim denetimi yöntemleri uygulanır.1.2. Zaman YönetimiBu yöntemle, projenin zamanında bitirilmesini sağlayacak süreçler tanımlanır. İşlerintanımı; süre tahminleri, gannt şeması vb. zaman çizelgelerinin geliştirilmesi ve denetimindenoluşur.1.3. Maliyet YönetimiBu yöntemle, projenin onaylanma bütçesi ile bitirilmesini sağlayacak süreçler tanımlanır.Maliyet ve iş programı performanslarının planlandığı gibi yürüyüp yürümediği belirlenir.1.4. Kalite YönetimiProjenin ihtiyaçlarının karşılanmasını sağlayacak süreçler tanımlanır. Kalite planlama,kalite güvence ve kalite denetimi yöntemleri uygulanır.1.5. İnsan Kaynakları YönetimiProje ile ilgili işgücünün daha etkin kullanımına yönelik süreçler tanımlanır. Örgütselplanlama, kadro kurma ve takım oluşturma yöntemleri uygulanır.1.6. İletişim YönetimiBu yöntemle proje bilgilerinin zamanında ve uygun biçimde üretilmesi, derlenmesi,dağıtılması, saklanması ve düzenlenmesi süreçleri tanımlanır. İletişim, planlama, bilgidağıtımı ve performans raporlama yöntemleri uygulanır.1.7. Satın Alma YönetimiProje için gerekecek ürün ve hizmetlerin dışardan alınması süreçleri tanımlanır. Satınalmanın planlanması; talep planlama, firma seçimi ve sözleşmenin imzalanmasından oluşur.1.8. Risk YönetimiProje risklerini tanımlamak, analiz etmek ve önlem almak için uygulanan yöntemlerbütünüdür. Olumlu olayların ortaya çıkma ihtimalini arttırmak ve olumsuz olayların ortayaçıkma ihtimalini azaltmak, risk yönetimi kapsamındadır.Rekabetçi ortamda ayakta kalabilmek ve lider olabilmek, yüksek risk almayı zorunlu kılar.Bu nedenle, risklerden kaçınılmamalı ama iyi yönetilmelidir.1.8.1. Risk yönetimi neden gereklidir?• Problemlerin oluşmadan önlenmesi ile performans, maliyet ve iş programında belirlenen hedeflere,• Büyük risklerin temel nedenlerinin belirlenerek, önleme çalışmaları ile atılım niteliğinde kazançlara,ulaşmakİçin risk yönetimi gereklidir.1.8.2. Riskler ortaya çıktığında neler yapılabilir?Riskler genellikle projelerin sınırlı kaynaklarla gerçekleştirilmeye çalışılmasında ortayaçıkarlar. Bu nedenle; 29 30. Riskler fark edildiğinde, projeyi ertelememesi için gerekli aktiviteler programa eklenebilir. Riskli aktivitelerin zaman tahminleri artırılabilir. Bunun bir kuralı olmamakla beraber riskin olasılığına ve etki derecesine göre değişir. Programa yüzdesel zaman çarpanı konarak, yeni teknolojinin beklenmeyen etkileri yansıtılmaya çalışılır ya da iyimser tahminler düzenlenebilir.Proje yönetiminde en büyük problemlerden biri, risk kaynağı olarak yüksek miktarlardabelirsizliğin mevcut olmasıdır. Risk bütün projelerde mevcuttur. Fazla karamsarlığa dadüşmeden yanlış gidebilecek her şeyin yanlış gideceğini varsaymak akıllıca olur.1.8.3. Risk kategorileri Kestirilemeyen haricî riskler (Örnek: Yönetmelik değişmesi), Kestirilebilen haricî riskler (Örnek: Döviz kurlarının yükselmesi ile proje maliyetininyükselmesi), Teknik olmayan dâhilî riskler (Örnek: Yönetimin duyarsızlığı, beceriksizliği), Teknik dâhilî riskler (Örnek: Tasarım veya teknik şartname kaynaklı riskler), Yasal riskler (Sözleşme ve diğer yasal uygulamalardan kayanaklanan riskler).1.8.4. Risk Tahmini Örneği Süre Tahmini Belirlenen süre gerçekçi değilse İş, göründüğünden büyükse İstenen sonuç elde edilemiyorsa Çizelgeleme Öncül-ardçıl ilişkiler doğru değilse Öncül gecikirse, ardçıl başlamazsa Proje Organizasyonu Kilit personel ayrılırsa Proje sayısı artarsa Müşteri istenileni yapmazsa Kaynaklar Kaynaklar sağlanmazsa Gecikirse, bulunamazsa Proje Tanımı Proje tanımı yanlışsa Yöntemler yanlışsa Bütçe gerçekçi değilse Dış Etkenler Ekonomik kriz olursa Savaş olursa2. Proje kısıtları2.1. Belli başlı proje kısıtlarıBelli başlı proje kısıtları şunlardır: Zaman, Bütçe, Kalite, Kaynak kısıtları, 30 31. Teknolojik kısıtlar, Yönetim talimatları.2.2. Kısıtlar arasındaki etkileşimler2.2.1. ZamanZaman, bir proje için birincil kısıtlamadır. Projelerde proje bütçesinin ya da kapsamının neolduğu bilinmeyebilir. Ancak, bitiş tarihi mutlaka bilinmelidir.Bir ürün/hizmet üreten ya da olayla sonuçlanan birçok proje için zaman, yönetilmesigereken en önemli kısıtlamadır. Zamanın iyi yönetilememesi, kesinlikle proje maliyetinietkiler.2.2.2. Projenin MaliyetiProjeyi yürütmek için gereken tüm kaynaklardır. Maliyet; projede işi yapan insan vedonanım, onların kullandıkları malzemeler, para ya da herhangi birinin ilgisini gerektirentüm olay ve öğeleri içerir. Projenin bütçesi azaltılırsa, zamana ihtiyaç duyulabilir. Zamanazaltılırsa, maliyet yükselebilir ve proje kapsamının daraltılması gerekebilir.2.2.3. Proje KapsamıProje kapsamı, projeyi sürdürecek kişilerle, ürünün/hizmetlerin ortaya çıkış süreçleri ileilgilenir, proje kapsamı “görevler” ve “evreler” ile ölçülür. Proje kapsamı artarsa, daha çokzamana ve maliyete ihtiyaç duyulur. Bu durumda kapsam sarkması yaşanır.3. Proje yönetiminin ana aşamaları vedöngüsüProje yönetimi, aşağıdaki şekilde belirtilentemel aşamalardan ve döngüdenoluşmaktadır.3.1. Proje fikrinin oluşumuProjeler ihtiyaçlardan kaynaklanır vezihinsel değerlendirmelerle gelişir. Hedef vekapsamların belirlenmesi, proje tekliflerinindeğerlendirilmesi bu aşamada yapıldığından,projenin başarısı için hayatî öneme sahipolmaktadır.3. 2. İncelemeBu aşamada mevcut durum, paydaş, sorun,hedef ve strateji analizleri yapılır ve projeamaçları belirlenir.3.3. Planlama (Tanımlama)Proje yönetiminde en çok üzerinde durulan konuların başındaplanlama aşaması gelmektedir. Bu aşamada; • Proje örgütlenmesinin yapılması, • Proje planlama tekniklerinden faydalanılarak proje planının oluşturulması, • Girdilerin sağlanması, • Gerektiğinde uygulanacak alternatif plan değişiklerinin belirlenmesi, 31 32. Gerekmektedir.Planlama aşamasında projenin, • Doğruluk, • Sadelik, • Uygunluk, • Gerçekleştirilebilirlik, • Ekonomiklik, • Tutarlılık, • Duyarlılık, • Katılımcılık, • Sahiplenme, • Sürdürülebilirlik,Gibi kalite ölçütlerine uygun olmasına özen gösterilmelidir.3.3.1. Proje tanımlama bileşenleriProje tanımlama bileşenleri aşağıdaki şekilde gösterilmiştir. Proje tanımlama bileşenleri Müşteri Sponsor İç İlgililer Proje Tanımlama Proje Ekibi Aşaması Dış İlgililer3.3.2. Planlamanın faydalarıİyi bir planlama sayesinde;• Projenin bütünü hakkında açık fikir edinilebilir.• Kaynakların ne zaman ve nasıl harcanması gerektiği bilinir.• İşlerin birbirine bağlılığı, darboğazlar ve çözüm yollarının bulunması imkânı bulunur.• Planlananlar ile gerçekleştirilenler arasında karşılaştırma yapma ve düzeltme fırsatı bulunur.3.3.3. Genel olarak proje programlamaProgram aşamasında; 32 33. • Gantt şemaları, CPM (Critical Path Method) ve PERT (Program Evaluation and Review Technique) gibi proje yönetim teknikleri kullanılır.• Bu teknikler yardımı ile projeyi oluşturan faaliyetler arasındaki ilişkiler kurularak öncelik sıraları belirlenir, faaliyet sürelerinin tahminleri yapılır, projenin başlangıç ve bitiş zamanları bulunur.• Son olarak programlanmış faaliyetler için ayrıntılı bir bütçe hazırlanır ve gerekli personelin görevlendirmeleri gerçekleştirilir.• Sonuç olarak proje programı elde edilir, yönetim planı ortaya çıkar. Yönetim planına bağlı olarak kaynak ihtiyaçlarının karşılanması sağlanır.3.4. Finansman temini ve kaynak planlanmasıHazırlanan projeleri yürütmek amacıyla, varlığı önceden bilinen kaynakların tahsisedilebilmesi için yapılan işlemlerdir. Projenin başlangıç aşamasında; kaynak ihtiyaçlarınınbelirlenerek, maliyetlerin tahminlenmesi ve ön bütçenin belirlenmesi büyük önem taşır.3.4.1. Maliyet Planı ve faydalarıMaliyet planı, kullanılan kaynakların maliyetleri yanında işler için yapılacak tümharcamaları kapsar.Kaynak ve maliyetlerin önceden planlanması; • Proje planlamasının amaç odaklı olmasını sağlar. • Toplam proje kaynak ihtiyacı ve dağılımını ortaya çıkarır. • Sonuca dayalı bütçelemeyi ve maliyet etkinliğinin izlenmesini kolaylaştırır. • Kaynakların planlı olarak harekete geçirilmesi için temel teşkil eder. • Kaynakların dengelenmesi ve doğru dağılımını sağlar.3.4.2. Kaynak ve maliyet planlanırken hangi hususlar dikkate alınmalıdır?Kaynak ve maliyet planlanırken, • Her bir iş için kimin ya da kimlerin ne kadar çalışacağı tespit edilir. • Alınması gereken malzemenin ve hizmetlerin bir listesi yapılır. • Bu malzemelerin tahmini bedelleri araştırılır ve sonra hepsi toplanır. • Ek kaynaklara ihtiyaç duyulup duyulmayacağı değerlendirilir. • Takibi kolaylaştırmak üzere maliyet hesap planları kullanılabilir.3.4.3. Proje bütçesi Proje bütçesinin hazırlanması ile ilgili birkaç örnek aşağıda sunulmuştur. 33 34. Proje Tahmini Bütçesi Beklenen Dış Proje Sunan Bütçe Kalemleri Mali Destekler Kurumun Toplam (TL.) (TL.) Katkısı (TL.)1. Proje elemanaları 4,800 4,8002. Danışman kişi ve kurumlar 2,000 2,0003. Saha çalışmaları 2,850 2,8504. Şehirlerarası seyahat 1,800 1,8005. Eğitim malzemeleri 6,100 6,1006. Eğitim ve toplantı 3,275 3,2757. Ekipman 4,700 12,500 18,6008. Ofis giderleri ,700 ,350 1,050 Proje tanıtımı ve kapasite9 1,500 1,500 geliştirme10. Beklenmeyen giderler ,500 ,50011. Toplam 28,225 12,850 41,0753.5. Uygulama, kontrol ve izlemeBu aşamada önceden belirlenen performans kriterlerine göre projenin uygulaması ve kontrolüyapılacaktır.Hedef kitlenin, yalnızca planlama aşamasında değil, aynı zamanda uygulama aşamasındada söz sahibi olması ve aktif rol alması gerekir. Bu nedenle uygulama süresince ihtiyaçduyuldukça zaman zaman hedef kitle ile ilgili araştırma ve analizler yapılmalıdır.Proje hedeflerinden sapmalarla karşılaşıldığında, düzeltici faaliyetlerin planlanmasıgerekebilir.3.5.1. Kontrol Sistemi kurulmasıProje yönetiminde iyi bir proje kontrol sistemi kurulması, son derece önemlidir.Bunun gerçekleştirilmesi; • Performansı/ilerlemeyi objektif bir şekilde değerlendirir. • Planları ve geri bildirimi yapılandırarak gerektiği şekilde ayrıntılı analizler sağlar. • Eğilimleri erken teşhis ederek, düzeltici tedbirlerin alınmasını sağlar. • Performans göstergelerini kullanarak işin nihaî tamamlanmasındaki maliyetler ve zaman cetvelleri konusunda tahminler yapar. • Verileri güvenilir, çabuk ve düzenli bir şekilde işler ve bu bilgilerin proje takımından kullanıcılara çabuk ve sağlıklı bir şekilde geri bildirilmesini sağlar. • En alt seviyeden başlayarak, sistemin her yerinde sorumluluk duygusu oluşturur. 34 35. Örnek Bir Kontrol Döngüsü Hedefleri koy, planları hazırla Faaliyetleri yap Düzeltici tedbirleri al Performansı izle3.5.2. İzleme• İzleme; proje yürütme sürecinde, hedeflenen sonuçlara ulaşılma derecesinin göstergelerle değerlendirilmesi işlemidir.• Bu aşamada, projenin devam edip etmeyeceğine, nelerin gözden geçirileceğine veya ek önlemler alınıp alınmayacağına karar verilir. 35 36. Örnek Proje İzleme Formu Değerlendirme 1 2 3 41. Fayda Sağlayan Gruplar • Fayda sağlayan grupların ihtiyaçlarına ne oranda cevap verildi? • Proje amacı hangi düzeyde başarıldı?2. Projeler Yürütme • Proje zamanına uyum • Sözleşme ve ödemelerde çabukluk3. Sürdürülebilirlik • Devlet politikasının uyumlu hale getirilmesi için alınan önlemler • Kurumsal kapasitenin derecesi • Çevre koruma • Etik değerlere uygunluk • Uygun teknolojilerin kullanımı • Sosyokültürel faktörler-kadınların katılımı4. Finansal Sürdürülebilirlik • Fayda sağlayan gruplarla yapılan anlaşmalara uyum • Fon kaynağı sağlayan kurum ve diğer yürütücü kurumlarla yapılan anlaşmalara uyum • Mevcut finansal varsayımların geçerliliği5. İzleme ve Değerlendirme • İzleme ve değerlendirme planlarıyla uyum • Proje çıktılarıyla ilgili göstergelerin kayıt edilmesi6. Var olan problemler ve alınması gereken önlemler, çözümlerProje Performansının Genel Değerlendirmesi3.6. DeğerlendirmeDeğerlendirme, yapılan plan çerçevesinde projenin fiziksel olarak hayata geçirilmesi, kalite,maliyet, süre ve amaçlar açısından çıktılarının değerlendirilmesi aşamasıdır. Değerlendirme,projenin belirli aşamalarında yapılır. 36 37. 3.6.1. Değerlendirme toplantılarıProje seyrini gözden geçirmek ve proje hedeflerinin gözardı edilmemesini sağlayacak önlemleralmak amacıyla değerlendirme toplantıları yapılır. Bu toplantılarda; Proje ile ilgili tüm kilit personel bir araya gelir. Proje geniş bir bakış açısı ile ele alınır. Projede değişiklik yapılması ya da yaptırımlar uygulanması yönünde kararlar alınır. Toplantı özetleri, alınan kararlar, sorunlar, çözüm önerilerinin bulunduğu toplantıtutanakları tanzim edilir. Bu tutanaklar, proje yönetiminde bir bakıma başvuru kaynağıolurlar.3.6.2. RaporlamaProjeyi değerlendirmek amacıyla kullanılan metotlardan biri de raporlamadır. Raporlama,proje sürecinin her aşamasını kayda geçirmek ve belgelendirmektir.Proje yönetimi/uygulayıcı organları; uygulamayı desteklemek için finansal kaynak sağlayantaraflara, projenin sorumlusu olan makamlara, gerektiğinde denetim/teftiş birimlerineverilmek üzere, fiziksel ve finansal ilerlemeyle ilgili raporlar vermelidirler.Raporlarda öncelikle planlanmış olana karşılık gerçekleşmiş olan ilerleme değerlendirilmeli(performans) ve bilgiler az ve öz bir şekilde sunulmalıdır.Raporlama; Temel bir yönetim aracı işlevi görür. Uygulamanın izlenmesine ve denetlenmesine yardımcı olur. Proje geliştirilirken önceden öngörülmesi mümkün olmayan şartların ortaya çıkıp çıkmadığının belirlenmesini sağlar.Proje yönetiminde kullanılan raporlar aşağıda belirtilmiştir:3.6.2.1. Başlangıç raporuİlk iş planını içeren bu rapor; aşağıda tanımlanacak olan “Proje Temel Çerçevesi” (TOR)dokümanı olup, projenin amaçlarını, kaynaklarını, kapsamını ve diğer analizleri içerir.Projenin tarafları, sahibi ve sınırları bu raporda yer alır.3.6.2.2. Durum raporuProje planına göre belirli bir aşamanın tamamlanmasından sonra hazırlanır. Projenin günceldurumu hakkında detaylı bilgi sağlar.3.6.2.3. İlerleme raporlarıBunlar; projenin gelişimine, karşılaştığı sorunlara ve çözümlerine yönelik ayrıntılıbilgilendirme raporlarıdır. Projenin yakından izlenmesini sağlarlar. Sık aralıklarla vedüzenli hazırlanırlar. İstenilen peryodlarda proje temel çizgilerine göre gelişmeleri,maliyetleri ve kritik yol analizlerini içerirler. Plana göre projenin ilerleyip ilerlemediğinigösterirler.İlerleme raporları, aşağıdaki başlıkları içerecek şekilde hazırlanabilir: • Proje uygulamalarına dair geçmişin özeti, • Değişen koşullar ve anahtar özelliğe sahip değerlerin açıklanması, • Hedeflerin gerçekleştirilmesine dair ilerlemeler, • Finansal gerçekleşmeler, 37 38. • Devam eden işler ve bunlara dair gereklilikler, • Sonraki aşamalarda işlerin istenilen kısıtları sağlamak üzere kullanılabilecek kısa yollar ve diğer işlemler.3.6.2.4. Özel amaçlı raporlarBelirli bir soruna ya da konuya dikkat çekmek için hazırlanırlar. Biçimi, raporunhazırlanışına göre değişir.3.6.2.5. Sonuç/Kapanış raporlarıProjenin bitirilmesi ve kabulü sonunda hazırlanır. Projenin genel olarak, baştanbaşa gözdengeçirilmesi, resmi bir değerlendirmeye tabi tutulması, muhtemel kaçırılmış fırsatlarınirdelenmesi, elde edilen avantajların sürdürülmesi, gerekli aydınlatıcı derslerin öğrenilmesi veetkinliklerin yeniden yorumlanması açısından hazırlanır.3.6.3. Projenin bitirilmesiProjeler; • Amaçlarına ulaşıldığında ve başarılı olarak tamamlandığında, • Durdurulması gerektiğinde, • Amaçlarına ulaşılamadığı ve başarısız olunduğunda,Sona erdirilir.Kullanıcı kabulünden sonraki adım, projenin resmen bitirilmesidir. Bu amaçla, Resmibitirme belgesi olacak “Proje Bitirme Raporu”nun hazırlanması gerekir. Bu rapor, projedosyasının son belgesidir. Taraflarca imzalanır ve onaylanır.3.6.4. Proje nihaî değerlendirmesiBu aşamada; • Proje sonucunda elde edilen sonuçların değerlendirilmesi yapılır. 38 39. • Geriye dönülerek, yapılanlar gözden geçirilir ve bir sonraki proje için tecrübeler tespit edilir. • Proje sonuçları ilgili birimlerle yorumlanır ve gerek duyulması halinde kamuoyuna açıklanır. • Planlanan proje çıktılarının elde edilip edilemediği, elde edilememiş ise nedenleri ve sonuçları, yeni projelerin belirlenmesinde ve geliştirilmesinde bu projeden nasıl ders alınabileceği değerlendirilir. • Proje çıktılarından en verimli biçimde yararlanmayı sağlayıcı ve müteakip projelerde ortaya çıkacak sorunlara ilişkin önlemler tespit edilir.4. Proje yönetimi süreçleriBir kurumda/kuruluşta projenin hazırlanması, yürütülmesi, izlenmesi ve kabulü için projeyönetimince aşağıdaki süreçler izlenebilir: • “Proje Temel Çerçevesi” (Term of Reference–ToR-) dokümanının hazırlanması, • Proje Temel Çerçevesine bağlı olarak proje fikrinin kabul edilmesi, • Proje tanımlandıktan sonra üst yönetimden onay alınması, • Proje yöneticisinin görevlendirilmesi, • Proje yönetim ekibinin oluşturulması, • TOR’a göre proje planının hazırlanması (Planlama sürecinde CPM, PERT, GANTT ve Milestone çizelgeleri gibi araç ve teknikler kullanılır.), • Proje planına göre yürütmenin gerçekleştirilmesi, • Yürütülen projenin plana göre kontrol edilmesi, izlenmesi, kararların alınması, gerekli zaman, kaynak, kapsam düzeltmelerinin yapılması, 39 40. • Projenin raporlanması, hedeflediği ürün/hizmetin gerçekleştirilmesi,• Ürün/hizmetin ToR ve diğer kabul kriterlerine göre kabul edilmesi. 40 41. DÖRDÜNCÜ BÖLÜMProjenin Mantıksal Çerçevesi 41 42. 42 43. 1. Mantıksal çerçeve nedir? Mantıksal Çerçeve; • 1960’ların sonunda ABD Uluslar Arası Kalkınma Ajansı’nın proje planlama ve değerlendirme sistemini desteklemek için geliştirilmiştir. • Birçok çok taraflı veya ikili kalkınma ajansları tarafından proje planlama ve yönetme aracı olarak kullanılmaktadır. • Avrupa Komisyonu, 1993’den beri bu yaklaşımı proje yönetim sisteminin bir parçası olarak kullanmaktadır. • Mantıksal çerçeve yaklaşımı ilkelerinin bilinmesi, Avrupa Komisyonu fonlarından yararlanmada ve projelerin tasarlanmasında önemli bir paya sahiptir. • Proje planlama ve yönetmede destek olmak üzere kullanılan analitik bir süreç ve araçlar dizisidir. • Bilginin analiz edilmesi ve yapısal olarak düzenlenmesine imkân sağlar. • Farklı seviyeler arasında doğal ilişkileri belirler, bu hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığını test etmek için göstergeler verir ve projenin dış etkilerden etkilenip etkilenmeyeceğini tespit eder. 2. Projenin mantıksal çerçevesi nasıl kurulur?Bir projenin mantıksal çerçevesini kurmak demek, projenin; • Amacını, • Uygulama adımlarını, • Kaynaklarını, • Risklerini, • Çıktılarını, Birbiri ile ilişkilendirerek yapılabilir, izlenebilir, hedef kitlelerin yararlanabildiği ve bittikten sonra da sürdürülebilir bir proje önerisi hazırlamak demektir. Mantıksal çerçeve proje önerisi ile şekillenir. 43 44. Proje Fikri, Ön Araştırmalar, Mevcut Durum Analizi Göstergeler, Araçlar, kaynaklar, varsayımlar Projenin Genel ve Özel Hedefleri ve Amaçları PROJE ÖNERİSİNİ HAZIRLAMA VE PAYDAŞLAR, BAŞVURU PROJE ORTAKLARI PROJE HAZIRLAMA, İZLEME, ONAY VE FİNANSMAN DEĞERLENDİRME VE DENETİM PROJENİN YÜRÜTÜLMESİ DEĞERLENDİRME (Uygulama Adımları) ARA VE SON RAPORLAR MANTIKSAL ÇERÇEVE VE PROJE DÖNGÜSÜ3 Mantıksal Çerçeve Matrisi Müdahale Mantığı‐ Objektif Olarak Doğrulama Dışsal Koşullar/ Projenin Kapsamı Doğrulanabilir Kaynakları Varsayımlar Göstergeler GENEL HEDEF: Projenin Genel hedefin gerçekleşip Göstergeleri değerlendirme çözümlenmesine katkıda gerçekleşmediği ölçmede sırasında kullanılacak bulunacağı uzun dönemli ana kullanılan nicel değerler kaynaklar hedef PROJE AMACI: Proje ile Proje amacının gerçekleşip Göstergeleri değerlendirme Proje amacının genel edinilen kazanç, proje alanı gerçekleşmediğini ölçmek sırasında kullanılacak hedefe katkıda bulunması veya hedef grubu üzerindeki için kullanılan nicel ve nitel kaynaklar için gerekli olan dışsal etki ya da değişiklik değerler etmenler SONUÇLAR/ÇIKTILAR: Proje Sonuçlara ulaşılmasını Göstergeleri değerlendirme Proje amacının genel hedefe amacının gerçekleşmesinde sağlayacak çıktıların nicelik, sırasında kullanılacak katkıda bulunması için katkıda bulunacak ara nitelik ve zamanlama kaynaklar gerekli olan dışsal etmenler hedeflerin elde edilmesi için açısından tanımlanması faaliyetleri yürütülmesi sağlayan ölçüler FAALİYETLER: Projenin ARAÇLAR/GİRDİLER: MALİYET/BÜTÇE Planlanmış faaliyetlerin amacına ulaşmasını Faaliyetlerin gerçekleşmesi ulaşması gereken sonuçları sağlayacak ölçülebilir için gerekli olan teknik ve (Zorunlu değil) üretebilmesi için gerekli olan sonuçları elde etmek için insan kaynağının nicelik ve dışsal etmenler planlanmış tüm işler zaman açısından tanımlanması (Zorunlu Değil) ÖN KOŞULLAR 44 45. Örnek Mantıksal Çerçeve Tablosu Objektif Şekilde Doğrulanabilir Doğrulama Kaynak ve Müdahale Mantığı Başarı Göstergeleri Varsayımlar AraçlarıGenel - İstanbul Deprem Mastır Planı - Hedef grupların becerilerinin - ZPP ve İstanbul Deprem - Belediler tarafından özellikleAmaçlar ve ZPP doğrultunda artması, Mastır Planı çerçevesinde deprem riski nedeni ile mahalle hazırlanan stratejilerin yerel - Yerel bazlı proje geliştirme yapılan öneriler, yenileme projelerinin gündeme halk ile paylaşılması, kapasitesi, - İstanbul Büyükşehir alınması, - Ulusal düzeyde kendimize - Yerel bazlı geliştirilen projelerde, Belediyesinin Mahalle Yenileşme - Mahalle Yenileşme kavramının özgü uygulanabilir ve yere halkın istihdam edilme Stratejisi ve Yaklaşımları, gerek medyada gerekse kamu yaygınlaşabilir katılımcı bir oranı, - Proje ortaklarının izleme ve yöneticilerinin gündeminde yerel ağın yaratılması, - Geliştirilen projelerde kamu, değerlendirme kayıtları, öncelikli yer alması, - Yerel bazlı örgütlenme anlayışı yerel halk, sivil örgüt ve özel - Medya ve sivil örgütlerin projeye çerçevesinde, hedef gruplarının sektör işbirliğinin gerçekleşme olan ilgilerinin artması, kendi gelirlerini ve bunun yanı oranı, sıra yerel düzeyde sosyal çevrelerinin gelirlerini arttırmalarını sağlayacak bir modelin yaratılması ve uygulanması,Özel Amaç - Z-MİB kurulması ve - Z-MİB’una gelen ziyaretçi - Z-MİB’unda yapılan - Yerel ölçekte ilgisizlik, işletilmesi, sayısı, toplantılar ve sonuçlarının - Hedef grupların eğitim sonrası - Eğitim programlarının - Eğitilenlerin 13 adet MİB’unda değerlendirilmesi, yeterince proje üretememeleri, planlanması, istihdam edilme sayısı, - Proje çalışmalarının iç ve dış - Yeterince MİB kurulamaması, - Yerel bazlı proje ve program - MİB’larında yerel ölçekli proje denetime açık olması, - Yerel halkın merkezlere olan üretilmesi için veri tabanı geliştirme kapasitesi, - Proje dokümanları ve veri katılımının yeterince hazırlanması, - Web üzerinden veri tabanına tabanının hazırlanması, sağlanamaması, - Proje ve önceliklerin tespiti için ulaşma yoğunluğu, - MİB’larının kurulması ve - Hedef grupların üretecekleri 13 mahallede MİB’larının üretilecek proje sayısı, projelerde çalışma isteklerinin kurulması, olmaması ya da yeterli ilgiyi sağlayamamaları, 45 46. Beklenen - Bir adet Z-MİB kuruldu, - Z-MİB’una yerel halkın ilgisi, - Toplantı notları ve raporlar, - Medyanın ilgisi,Sonuçlar - 5 ana konu üzerinde eğitim - 13 adet MİB’unun kurulması ve - Eğitmenlerin raporları, - Siyasetçilerin desteği ve ilgisi, verildi, eğitim alanların istihdam - 13 adet MİB2u için öneriler, - Üniversitelerin ve - 60 hedef grup eğitildi, edilmeleri, - Eğitim doğrultusunda araştırmacıların projeye ilgisinin - Veri tabanı oluşturuldu, - MİB’larında geliştirilen hazırlanan proje ve programlar, sağlanması, - Sempozyum düzenlendi, projelerin uygulanma şansı, - Sempozyum Düzenlenmesi, - Yabancı fonlara ulaşabilirlik - Projenin diğer belediyeler ve için uluslararası tanıtım, mahalleler için örnek gösterilmesi,Faaliyet - Proje ekibinin kurulması ve Araçlar: - Proje raporları, - Projenin yerel halka anlatılması,Bileşenleri çalışması, - Z-MİB için bina, eğitim - Geliştirilen proje sayısı, - Ortaklar arasında işbirliği - Z-MİB’unun kurulması ve malzemeleri, ofis donanımları, - Yazılı ve görsel dokümanlar, protokolunun yapılması, çalışması, - Proje yönetim kadrosu ve yerli - Veri tabanı, - Yeterli hedef kitlenin bulunması, - Eğitim kursları, yabancı eğitmenler, - Mahalle yenileşme projelerinin - Web tasarımı ve dokümanların - Gönüllü uzmanlar, Maliyetler: kamuoyu gündemine gelmesi, hazırlanması, - Yerel halkla ilişkilerin iyi - Yeterli talep, kurulması için toplantı ve broşür Bkz: Faaliyet Bütçesi - Katılım ve proje geliştirme dağıtılması, bilincinin anlatılması, - Mahallenin gereksinmelerine uygun projelerin geliştirilmesi, - Sempozyum düzenlenmesi, 46 47. BEŞİNCİ BÖLÜMProje Yönetimi Araç ve Teknikleri 47 48. 48 49. 1. Proje yönetiminin temel araçlarıProje yönetiminde kullanılan temel araçlar şunlardır: • Proje Temel Çerçevesi (Term Of Reference–Tor), • Değerlendirme Formu • Proje İzleme Matrisi, • Proje Dosyası, • Gant Şeması, • Ara Hedef (Milestone) Çizelgeleri, • CPM, • PERT.Bunların tanım ve mahiyetlerine aşağıda yeri geldikçe değinilecektir.2. Proje Temel Çerçevesi (Term Of Reference–Tor)“Proje Temel Çerçevesi” (TOR), bir projenin dokümante edilmesi ve kontrolü için gerekli olan,projeye en iyi başlangıç aracıdır. İdeal kurallar çerçevesinde yazılı hale getirilmiş TOR, projesürecinde hem planlayanlara hem de uygulayanlara önemli derecede yardımcı olabilir.Projenin uygulama bölümünde yaşanabilecek çatışmaları en aza indirebilmek, projeekiplerinin projeye dair belirsizlikleri yönetebilmesini sağlayabilmek ve projeyi doğruhedeflere yönlendirebilmek için, projenin başlangıcında tüm tarafların mutabık kalabileceğiTOR dokümanını hazırlamak, projenin başarısını olumlu yönde etkileyecektir.TOR sayesinde; • Proje hedefleri, kısıtları, riskleri ve diğer hususlar tanımlanabilecektir. • Projenin sunulacağı ve kabul edileceği makamlar, TOR’a göre projeye resmiyet kazandıracaklar, ilgili kaynakların yetki ve sorumluluklarını belirleyebilecekler ve tüm kuruma açıklayabileceklerdir.2.1. TOR nasıl hazırlanır?TOR’da bulunması gereken bölümler ve bunları doldurmadaki genel usûl ve esaslar aşağıdaözet olarak sunulmuştur:2.1.1. Arka plan (Background)Bu bölümde projenin tarihçesi ile ilgili bilgiler yer alır. Projenin neden başlatıldığınınaçıklandığı ve başlamasına sebep olan faktörlerin tanıtıldığı bölümdür.2.1.2. Amaçlar (Objectives)Projenin sonunda ulaşılmak istenen ürünlerin/hizmetlerin açık olarak belirtildiği bölümdür.Projenin başarısını daha iyi analiz edebilmek amacıyla, amaçlar ayrıntılandırılmak suretiyleölçülebilir hedefler konmalıdır. Böylece projenin belirli aşamalarındaki maliyet, efor ve sürehedefleri belirlenerek projenin işleyişi kontrol altında tutulmaya çalışılabilir.Bir projede yalnızca yukarıdaki üç faktörün hedef olarak belirlenmesi yeterli olmayabilir. Bunedenle, amaçların SMART prensibine uygun belirlenmesi tercih edilmelidir.Smart, İngilizce 5 kelimenin baş harflerinden oluşan bir kısaltmadır. Bir projede bulunmasıgereken temel esasları ifade eden bu kelimeler şunlardır: Spesific –Belirgin, Measurable –Ölçülebilir, 49 50. Achievible –Ulaşılabilir, Realistik –Gerçekçi, Time Bounded -Zaman Sınırlı.2.1.3. Kapsam (Scope)Kapsam bölümünde, projenin sınırları belirlenmektedir. Böylece hangi aşamaların projeyedâhil edildiği ve hangi aşamaların projenin dışında kalmış olduğu belirlenmiş olur.Kapsam başlığı altında projenin sınırları, bitiminde karşılaması gereken temel beklentilerintanımlanması gerekmektedir.2.1.4. Kısıtlar (Constraints)Bu bölümde, projenin tamamlanması sırasında zaman, bütçe, kaynak ve kapsam açısındanortaya çıkabilecek kısıtlar belirtilir.2.1.5. Kabuller, varsayımlar (Assumptions)Kabuller, varsayımlar; bazı parametrelerin geleceğe yönelik ne tip değişikliklere uğrayacağınıgösteren tahminlerdir. Rakip sayısı, hedef kitlenin beklentileri, teknolojik gelişmeler, makroekonomik göstergeler, genel bütçedeki değişiklikler, yönetim değişiklikleri, altyapıdeğişiklikleri gibi hususlar birer parametre olarak görülebilir.Projelerin ileri bir aşamasında, belirli bir varsayımın yanlış çıkması veya unutulmasıyüzünden proje başarısızlıkla sonuçlanabilir. Bu nedenle, bu bölüm doldurulurken, bu hususdikkat nazarlarından uzak tutulmamalıdır.2.1.6. Kaynaklar (Resources)Bu bölümde; projenin yürütülmesi sırasında ihtiyaç duyulan personel, nakit, departman,araç ve gereçlerin, tedarikçi kaynaklarının değerlendirilmesi gerekmektedir.2.1.7. RisklerProjenin yürütülmesi sırasında ortaya çıkabilecek tehditler ve bunların etkilerinintanımlanması gerekmektedir. [Risk = Tehdit x etki x Oluşma sıklığı]2.1.8. Başarı göstergeleriBu bölüme, tanımlanan kısıtlar ve varsayımlar altında projenin belirlenen hedeflereulaşmadaki toleranslarının neler olacağına dair açıklamalar yazılmalıdır.2.1.9. RaporlamaProjenin kontrol sürecini tanımlamak için hazırlanması gereken bölümdür. Kontrol edilmekistenen kriterler belirlenmeli ve yapılacak kontrol sonucunda ortaya çıkacak verilerinkimlere, ne sıklıkla ve hangi formatlarda verileceği raporlarda tanımlanmalıdır. Ayrıca etki-tepki-kontrol aracı, bu bölümde tanımlanabilir.Etki-Tepki-Kontrol Aracı, projedeki sapmaların miktarlarına göre, haberdar edilecek projetaraflarının tanımlanmasını içerir. 50 51. 2.2. Örnek Proje Temel Çerçevesi (Tor Dökümanı) Projenin Sahibi / Birimi / Bölümü Projenin SahibiProjenin Kısa Adı Projenin Kısa AdıProjenin Başlangıç Tarihi Salı, Ocak 01, 2008Projenin Bitiş Tarihi Çarşamba, Aralık 31, 2008Projenin Bütçesi 1,000.00 YTLProjenin Yürütücüsü Muhammed İkbal DERİN Diyanet İşleri Başkanlığı Sürekli KurumsalProjenin Tam Adı Gelişim Projesi Projeyi hazırlayanların isimleri görevleri veProjeyi Hazırlayanlar deparmanları bu bölüme yazılacaktır. Projenin hazırlanmasına esas oluşturan görev /Proje Dayanağı kadro / yetki / iş tanımı Devam eden veya önceden tamamlanmışİlişkili Proje(ler) projelerle ilişkisi varsa o projelerin adları ve durumları yazılacaktır.Belgenin En Son Teslim TarihiArka Plan Projeyle ortaya çıkarılmak istenen ürünü/ hizmeti tanıtınız. Projenin ortaya çıkış nedenlerini yazınız. Projenin ortaya çıkışında etkin rol oynayan kaynaklar kimlerdir/nelerdir? Tanımlayın.Amaçlar Projenin öngörülen başlangıç ve bitiş tarihlerini belirleyiniz. Proje için öngörülen parasal kaynağı (bütçeyi) belirleyiniz. Bu projeyle ulaşmak istenen başka hedefler varsa tanımlayınız.Projenin Ana Aşamaları/Projenin Kapsamı Proje hangi ana aşamalardan oluşmaktadır? Hangi aşamalar, hangi görevlerden oluşmaktadır? Görevler ve aşamalar hangi sıra ile yapılacaktır?Kısıtlar Bütçe kısıtı, Proje süresi kısıtı, Aşamalara ait zaman kısıtı, Tedarikçi kısıtları, Üretim/hizmet kapasitesi kısıtları, Politik kısıtlar (devlet vs.). 51 52. Varsayımlar/KabullerProje süresinde gerçekleşmesi beklenen değişkenler ve bu değişkenlerin değerlerine aitvarsayımları belirleyiniz. Maliyet artış dönemlerine ve oranlarına ait tahminler, Teknolojik gelişmelere ait tahminler, Hedef kitleye ait tahminler, Makro ekonomik göstergelerin tahminleri.Başarı kriterleri Hedef süreden sapma toleransı, Hedef bütçeden sapma toleransı, Diğer hedeflerden sapma toleransı, Ürünün/hizmetin işlevinde kabul edilir değişiklikler, Planların hedeflenen revizyon sayısı.Kaynaklar Projenin aşamalarında kullanılacak kaynaklar veya departmanlar için görevlendirme matrisi var mı? Gerekli/mevcut/yedek tedarikçileri tanımlanmış mıdır?Riskler Proje sürecinde karşılaşabilecek riskler nelerdir? Risklerin etkilenebileceği faaliyetler nedir? Riskleri önleme planları nedir?Raporlar Hazırlanması gereken raporların, analizlerin, laboratuar sonuçlarının v.b. sıklığı ve içeriği nedir ve kimlere iletilecektir? Projenin başlatılması veya devam ettirilmesi için gereken izinler ve onaylar nelerdir?3. TOR’a göre hazırlanan proje fikrinin kabul edilmesi ve Değerlendirme FormuTOR dokümanına göre hazırlanan proje fikri, proje yönetimi kavramları ve kurallarıçerçevesinde değerlendirilerek ve ilgili komisyonlar tarafından incelenerek üst yönetimtarafından onaylanır. Onaylanmaması durumunda, kabul edilmeme gerekçeleri, düzeltme,düzenleme, gözden geçirme istekleri taraflara bildirilir.Proje fikrinin kabul edilmesi için aşağıdaki forma benzer bir değerlendirme formuhazırlanabilir: 52 53. Değerlendirme Tablosu* KABUL RED1. ADIM: AÇILIŞ OTURUMU VE İDARİ DENETİM 2 01. TOR dokümanının tesliminde son teslim tarihine uyulmuştur. 1 02. TOR dokümanı gerekli, biçimsel koşulları sağlamaktadır. 1 0İdarî teyidi gerçekleştire: ………………………….Tarih:…../……./……..2. ADIM: UYGUNLUK KONTROLÜ 8 01. Proje Başvuru Rehberinde istenen belgelere göre sunulmuştur. 3 0 a. Projenin bütçesi vardır. 1 0 b. Projenin ihtiyaç duyacağı kaynak listesi vardır. 1 0 c. Proje planı vardır. 1 02. Proje fikri 5 0 a. Proje kurallarına uygundur. 2 0 b. İçeriği uygundur. 1 0 c. Önceden yapılmış benzer bir proje ile örtüşmemektedir. 2 0Uygunluk değerlendirmesini yapan kişi: ………………………Tarih: …../…../………KARARKomisyon, Proje Hazırlama Rehberi’nde belirtilen kriterlere göre 10 0uygunluğunun teyidini yaptıktan sonra projeyi seçmiştir.*Proje kabul makamı tarafından kullanılacaktır.3.1. Tor’a göre proje planının hazırlanmasıProjenin süresi, 12 ayı geçmemelidir. 12 aydan fazla sürmesi düşünülen projeler, bölünerekdiğer yıllara dağıtılmalıdır. Proje planı; uygulamanın başlaması için kesin bir tarihöngörmemeli, belirli tarihlere veya aylara atıfta bulunmamalı, “1. ay”, “2. ay” vb. şeklindebasitçe gösterilmelidir. Her bir faaliyet ve toplam proje süresi için mümkün olan en kısasüreyi değil, uygulama takvimini etkileyebilecek bütün ilgili etkenler dikkate alınarak, enmuhtemel sürenin temel alınması tavsiye edilmektedir.Proje planında belirtilen faaliyetler, bu bölümde ayrıntılı olarak anlatılan faaliyetlerleuyumlu olmalıdır. Uygulama birimi, başvuru sahibi veya yüklenici olabilir. Herhangi birfaaliyetin olmayacağı aylar veya ara dönemler de faaliyet planına eklenmeli ve projenintoplam tahmini süresinin hesaplanmasına dâhil edilmelidir.Proje planı aşağıdaki format kullanılarak hazırlanmalıdır: 53 54. UygulamaFaaliyet 1. Ay 2. Ay 3.Ay 4. Ay 5. Ay 6. Ay BirimiÖrnek Örnek ÖrnekHazırlık Faaliyeti 1 Kaynak(Başlık)Uygulama Faaliyeti Kaynak1 (Başlık)Hazırlık Faaliyeti 2 Kaynak(Başlık)…3.2. TOR proje planına göre yürütmenin gerçekleştirilmesiTOR çerçevesinde hazırlanan projenin kabul edilmesinden sonra, kesin Proje Planı, MsProject, Gantt Project, Open Workbench, Primavera gibi proje yönetim araçlarının birisi ileayrıntılı olarak hazırlanıp projeden sorumlu makama teslim edilmelidir.Proje, bu plana göre ve ilgili programlardan biri ile yürütülmelidir. İlgili programlardanGant Project ve Open Workbench serbest dağıtımlı programlar olup, kuruma yönelik birlisanslama zorunluluğu doğurmamaktadır.Projenin gerçekleşmeleri, gelişim durumları, kritik yolu, zaman, kapsam ve bütçe kısıtlarıprograma işlenmeli ve öngörülen raporlamalar, bu veriler ışığında hazırlanıp ilgili taraflarasunulmalıdır.4. Proje İzleme MatrisiBirer yönetim fonksiyonu olarak izleme ve denetim, etkin ve etkili proje yönetimi içinvazgeçilmezdir. İzleme sorun bulma, takip ise sonuçların değerlendirilmesi ve analizidir.İzleme ve takip aktivitelerinin yapılma sıklığı projenin bileşenlerine, istenen ayrıntıdüzeyine ve gözden geçirme süreçlerinin değişkenliğine bağlıdır.Örnek bir “Proje İzleme Matris”i aşağıdadır. İzlenen bileşenler, istenen sıklık,kullanılabilecek otomatik araçlar, izleme notlarıdır. Matrisin doğru kullanımı net biriletişim ve izleme sağlar. 54 55. Proje İzleme Matrisiİzlenecek Aktivite İstenen sıklık Otomatik Uyarılar AraçlarGüncellenmiş Proje • Aylık MS Project • GANTT tablosu tercihtirKilometre Taşı Programı • 3 aylık, kilometre taşı, Timline • Önceki ayın tablosunun Aşama tamamlanma FastTrack kopyası saklanmalı (baseline) gözden geçirmeleri, • Görev tamamlanma tarihlerini kapsamalıGüncellenmiş ürün / hizmet • Aylık Otomatik Veri tabanı sorumlusu ilgilitanımlanması • 3 aylık, kilometre taşı, proje veri güncellemeleri yapmalı aşama tamamlanma tabanı gözden geçirmeleri • Teslimat tarih değişiklikleriGüncellenmiş bitimde Durum raporları için MS Project • Liderler alt görevlerinbeklenen istendiğinde programın Excel maliyetlerini hesaplasın ilerisine ya da gerisine • Bugüne kadar ki proje doğru maliyetlerini içersinGüncellenmiş ayrıntılı • En az 3 aylık Otomatik Ücretlerfinansal durum • İstendiğinde proje veri programın ilerisine ya tabanı da gerisine doğru Muhasebe kayıtlarıGüncellenmiş planlanmış ve • Durum raporları için Excel Üst yönetim görüntüsügerçekleşmiş tasarruf profili haftalıkGüncellenmiş Personel • Aylık MS Project İstenmeyen pikler ve vadilerProfili • 3 aylık, kilometre taşı, var mı? aşama tamamlanma gözden geçirmeleri • Ürün teslimat tarih değişiklikleriGüncellenmiş kaynaklar •Aylık Excel Kaynak ihtiyaçları •3 aylık, kilometre taşı, aşama tamamlanma gözden geçirmeleri • Teslimat tarih değişiklikleriGüncellenmiş risk tanımlama • İstendiğinde MS Word • Risk matrisi güncelleme • Risk yönetiminin Otomatik • Risk düşürme gerekiyor parçası olarak en az3 proje veri mu? tabanı aylık • Risk gerçeklendi mi?Güncellenmiş iş paketleri • İstenirse iş paketi MS Word • Gereksinimler değiştiğinde bittiğinde, değiştiğinde, Otomatik • Detaylar için değişim yeniden proje veri kontrol listesi programlandığında tabanıGüncellenmiş proje • Gereksinimler değişim MS Word • Sözleşme uyarlamagereksinimleri onayı aldığında Otomatik • Ayrıntılar için değişim istenebilir proje kontrol listesi 55 56. veritabanıGüncellenmiş genel kalemler • Durum raporları için MS Word İzleme ve takip sürecinde haftalık Otomatik tanımlanacak proje veritabanıGüncellenmiş proje planı • İstendiğinde MS Word Temel planı kullan • 3 aylık, kilometre taşı, MS Project aşama tamamlanma gözden geçirmeleriGüncellenmiş iş kalemleri • İstendiğinde MS Word • Çözülene kadar izle • Durum raporları için Otomatik • Ayrıntılar için çözülme haftalık proje listesi veritabanıGüncellenmiş düzeltici • İstendiğinde MS Word Çözülene kadar izlefaaliyet kalemleri • Durum raporları için Otomatik haftalık proje veri tabanı İzleme ve Değerlendirme Tanım Tablosu İzleme & düzenli Değerlendirme Denetim inceleme İç yönetim sorumluluğu Dış girdileri genellikle dâhil Kim? Dış girdileri dâhil eder – bütün seviyelerde eder (objektiflik) Sistemlerin incelemeleri: Periyodik – orta - vade, Ne zaman? Devam eden Devam eden ve tamamlama tamamlama üzerine Diğer programlara/projelere Paydaşlara güvence ve uygulanabilir genel derslerin İlerlemeyi kontrol et, öğrenilmesi güvenilirlik sağlama ve politika Neden? düzeltici eylemlerde incelemelerine girdi olarak Şimdiki ve gelecekteki bulun, planları güncelle kullanılması projelerin iyileştirilmesi için tavsiyeler verir Güvenilirliğin sağlanması Kurum hiyerarşisi Girdiler, faaliyetler ve Girdiler, faaliyetler ve Sonuçlar, amaç, genel hedef ile olan sonuçlar sonuçlar bağlantısı5. Proje DosyasıProje ile ilgili belgeleri düzenli tutmak için bir proje dosyası oluşturulur. Bu sayede, proje iliilgili bilgilerin bütünlüğü sağlanır. Böyle bir dosyada; • Proje Başlatma Belgesi, • Sözleşme, • Proje planı, • Proje zamanlaması (gant/pert), 56 57. • Proje bütçesi • Risk yönetim planı, • Proje ekibinden ya da ilgili diğer kişilerden gelen riskler ile ilgili raporlar, • Yönetimden gelen ilgili raporlar, • Sistem tanımı, • Sistem ihtiyaç analizi aşamasında hazırlanan proje kapsamı, • Kullanıcı ihtiyaçları, • Önerilen sisteme ilişkin ön tasarım bilgileri ve işlem prosedürleri, • Geliştirilen sisteme ilişkin işlem ve veri tanımları, • Proje ile ilgili yapılan tüm yazışmalar, • Sınama ve kabul raporları, • Toplantı notları, • Fatura takibi, • Proje özeti, • Diğer planlar.Bulundurulabilir.6. Gantt ŞemasıSık kullanılan proje programlama yaklaşımlarından biri gantt şemasıdır.Gantt çizelgesi, Henry Gantt tarafından proje bilgilerini ve ilerleyişini gösterme aracıolarak, 1915 yılında geliştirilmiştir. Gantt Şeması, “sınıflanmış iş” listesindeki her işinbaşlangıcını, bitişini ve süresini gösterir.Faaliyetler üstten alta, zamanlar ise soldan sağa doğru sıralanır. Gantt şemalarında zamançizgisi boyunca her proje aktivitesi için yatay barlar çizilir.Daha önceleri gantt şeması, işler arasındaki ilişkileri gösteremediği için, kritik yoluçıkartamıyordu. Bilgisayar kullanımı ile beraber, bu zorluk aşılmıştır.Büyük projelerde WBS programı, gantt şemalarının oluşturulmasından öncetanımlanmakta ve yol gösterici olmaktadır. Daha küçük hacimli projelerde ise Gantt şemasıkendisi proje planlamasında kullanılmakta, WBS kullanımına gerek kalmamaktadır. Gantt Şeması Örneği 57 58. Örnekde de görüldüğü gibi, gantt şemalarının anlaşılması ve hazırlanması kolaydır. Buşemalar herhangi bir zamanda hangi aktivitenin gerçekleştirilmesi gerektiğini, daha daönemlisi projenin ilerleyişini günlük olarak gösterebilir ve böylelikle gerektiğinde düzelticiönlemlerin alınabilmesini sağlar.Gantt Şemasının avantajı çok çabuk hazırlanabilmesidir. Karmaşık olmayan projelerde butip programlama şemaları yalnız başlarına kullanılabilir.6.1. Gant şemasının faydalarıGantt şemaları yöneticilere; • Bütün aktivitelerin planlanması, • Bunların performans sıralarının dikkate alınması, • Her bir aktivenin ilerlemesinin izlenmesi, • Aktivite zamanlarının tahmin edilip kaydedilmesi, • Bütün proje için gereken zamanın ortaya çıkarılması, • Problemli alanların açığa çıkarılması.Gibi faydalar sağlar.6.2. Gant şemasına işlenecek görev sürelerinin tahmin edilmesiİyi bir süre tahmini; taraflar arasındaki denge, muhakeme yeteneği ve takım moralinebağlıdır. Aktivite süreleri tahmin edildiğinde ekip üyeleri, kendilerini bekleyen şeyleri ve nebeklendiğini görebilirler.Gannt şemasına işlenmek üzere görev süreleri tahmin edilirken şu hususlar göz önündebulundurulmalıdır: • Görevin süresini tahmin etmede en önemli şey gerçekçiliktir. • Proje yöneticisi, verimleri, toplantıları, görüşmeleri, personel arasındaki iletişimi, yönetimin karar boşluklarını hesaba katmalıdır. Hiç kimse %100 verimli değildir. %100 üzerinden yapılmış olan plan mutlaka sapacaktır. • Aktivitenin süresini tahmin etmede iki soru sorulabilir; Aktivite ne kadar sürede tamamlanır? Aktiviteyi gerçekleştirmek için harcanacak efor nedir? • Görev süresi tahmini için birçok teknik mevcuttur. En çok kullanılanı, geçmiş deneyimlerden çıkarılacak tahminlerdir. Bu bağlamda, saklanmış ve arşivlenmiş proje verileri, sonraki projelerin başarısında önemli rol oynarlar. • Her faaliyet hakkında zaman tahminleri, faaliyetler tek tek ve birbirinden ayrı bir şekilde ele alınarak yapılmalı, diğerinin onun üzerinde etki edeceği düşünülmemelidir. • Her faaliyetin zaman tahmini, normal ve uygulamada kullanılan miktarda eleman, makine ve malzeme kullanıldığı düşünülerek yapılmalıdır.7. Ara Hedef (Milestone) çizelgeleri • Gannt’tan tek farkı bilginin gösterim şeklidir. • Ara hedefler proje içindeki özel noktaları ve aşılmış işleri gösteren işarettir. • Bu işaretler süre ve kaynak göstermez, ara hedeflerdir. • Bir gant şemasındaki, birkaç ara hedef tanımlanarak projenin izlenmesine yarar sağlaması önerilir. 58 59. 8. CPM (CRİTİCAL PATH METHOD-Kritik Yol Metodu-)CPM; J. E. Kelly ve M. R. Walker tarafından, 1957 yılında DuPont firmasının kimyasalmadde üreten fabrikalarının bakıma girmesi ve bakım sonrası tekrar faaliyetlerine devametmesi için gereken karmaşık süreçlerin planlanması amacıyla geliştirilmiştir bir projetekniğidir.CPM, projedeki aktivitelerin bir ağ diyagramı şeklinde görüntülenmesini sağlar. Aktiviteler,ağ diyagramında düğüm noktaları şeklinde, aktivitelere ait başlangıç ve bitişler ise çizgi yada ok şeklinde sembolize edilir. Örnek bir CPM diyagramı görünümü aşağıda verilmiştir. Örnek Bir CPM Diyağramı8.1. CPM aşamaları8.1.1. Aktivitelerin belirlenmesi WBS ‘in sınıflandırılması kullanılarak, projeye ait olan alt aktiviteler belirlenir. Bu aşama,aktivitelerin ağ yapısının ve sürelerinin belirlenmesi aşamalarının temelidir.8.1.2. Aktivite takip sıralarının belirlenmesi Bazı aktivitelerin başlaması, diğer aktivitelerin tamamlanmasına bağlıdır. CPM ağınınoluşturulması öncesinde, her bir aktivitenin öncülünün ve ardılının oluşturulması gereklidir. 59 60. 8.1.3. Ağ diyagramının çizilmesiAktiviteler ve takip sıraları belirlendikten sonra, CPM diyagramı çizilebilir.8.1.4. Aktivite tamamlanma sürelerinin belirlenmesiAktivite tamamlanma süreleri, yapılacak işin miktarı ve daha önceki tecrübelerden eldeedilen ekip verimleri değerleri yardımı ile belirlenir.8.1.5. Kritik Yolun belirlenmesiCPM hesabında kritik yol, ağdaki en uzun zamanda tamamlanan yoldur. Bu yol üzerindeolan aktivitelerin geciktirilmesi, planlanandan daha uzun bir sürede tamamlanmasına sebepolmaktadır. Bu nedenle süre yönetimi aşamasında doğru analizlerin yapılmasıgerekmektedir.8.1.6. Proje ilerleme sürecinde CPM diyagramının güncellenmesi Projenin ilerlemesi ile birlikte, aktivitelerin gerçek süreleri de ortaya çıkar. Bu aşamada yenikritik yollar oluşabilir ve proje gerekliliklerine bağlı olarak düzenlemeler yapılmasıgerekebilir.8.2. CPM kullanmanın yararlarıCPM kullanmak; • Çalışmanın her aşamasında analitik bir sistemin kullanılması, • Çalışmanın süresi ve maliyetini etkileyecek tüm faaliyetlerin belirlenmesi, • Öngörülen faaliyetler için en ekonomik zaman tablosunun elde edilmesi, • İş akışının zamana bağlı olarak kontrol altına alınması, • Bir diyagramla faaliyetlerin kontrolünde kolaylık sağlanması, • Projenin en uygun değere bitirilme zamanının hesaplanması, • Proje süresince en uygun personel ve araç seçimlerinin yapılabilmesi, • Alternatif çözümlerin hızlı üretilebilmesi, • En basit faaliyetlerin proje üzerindeki etkilerinin gözlenebilmesi, • Çalışmalar sırasında terslik çıkarabilecek gelişmelerin mantıklı ve ölçülebilir değerlerle hesaplanması imkânının sağlanması, • Maliyet ve finans değerlerinde rasyonellik sağlanması, • İş değişimlerinin süre ve maliyet hesaplarının yapılabilmesi. Gibi faydalar sağlar.9. PERT ( Program Evaluation And Review Technique)Karmaşık projeler, aynı anda başlayan, farklı bağlantı türleri ile birbirlerine bağlanan ve ağyapısında birbirlerini takip eden birçok aktiviteden oluşur.PERT, aktivitelerin tamamlanma süreleri için olasılık hesabı yapan bir ağ metodudur.1950’lerin sonunda Amerikan Deniz Kuvvetleri’nin binlerce yüklenici içeren “PolarisProjesi” için geliştirilmiştir. Proje süresini ve maliyetlerini düşürme konusunda etkin biryöntemdir.9.1. Ağ DiyagramıPERT’de aktiviteler, ağ diyagramı içerisinde ok şeklinde gösterilmekte ve başlangıç vebitişleri ise düğüm noktaları olarak kabul edilmektedir. Aşağıda basit bir PERT örneğiverilmiştir. 60 61. Basit Bir Pert ÖrneğiŞekilde, aktiviteler, büyük harflerle adlandırılmış, süreleri ise T ile gösterilmiştir.9.2. PERT aşamaları9.2.1. Aktivitelerin belirlenmesiWBS ‘in sınıflandırılması kullanılarak, projeye ait olan alt aktiviteler belirlenir. Bu aşama,aktivitelerin ağ yapısının ve sürelerinin belirlenmesi aşamalarının temelidir.9.2.2. Aktivite takip sıralarının belirlenmesiBazı aktivitelerin başlaması, diğer aktivitelerin tamamlanmasına bağlıdır. PERT ağınınoluşturulması öncesinde, her bir aktivitenin öncülünün ve ardılının oluşturulması gereklidir.9.2.3. Ağ Diyagramının çizilmesiAktiviteler ve takip sıraları belirlendikten sonra, PERT diyagramı çizilebilir.9.2.4. Aktivite tamamlanma sürelerinin belirlenmesiAktivite tamamlanma süreleri, yapılacak işin miktarı ve daha önceki tecrübelerden eldeedilen ekip verimleri değerleri yardımı ile belirlenir. Her bir aktivite için 3 zaman tahminiyapılmaktadır. • İyimser Süre: Genelde aktivitenin tamamlanabileceği en kısa süredir. • En Olası Süre: En yüksek olasılıkla aktivitenin tamamlanma süresidir. Beklenen süreden farklıdır. • Kötümser Süre: Aktivitenin tamamlanabileceği en uzun süredir.9.2.5. Kritik Yolun belirlenmesiKritik yol ağdaki en uzun zamanda tamamlanan yoldur.Projenin tamamlanma süresinde oluşacak varyans, kritik yol üzerindeki aktivitelerinvaryanslarının toplanması ile elde edilmektedir. Elde edilen varyans değerleri ile projeninbitiş süresini belirli bir olasılıkla tahmin etmek mümkün olmaktadır.9.2.6. Proje ilerleme sürecinde CPM diyagramının güncellenmesi 61 62. Projenin ilerlemesi ile birlikte, aktivitelerin gerçek süreleri de ortaya çıkar. Bu aşamada yenikritik yollar oluşabilir ve proje gerekliliklerine bağlı olarak düzenlemeler yapılmasıgerekebilir.10. CPM ve PERT’in ortak ve farklı yanlarıCPM ve PERT’in amaçları ve analiz yöntemleri aynıdır. Aralarındaki belirgin fark şudur:PERT her faaliyet için üç ayrı zaman tahmini kullanır. CPM ise faaliyetlerin zamanlarınınsabit ve hesaplanmış olduğu varsayımından yola çıkar.PERT ve CPM’nin altı ortak aşaması vardır. Bunlar; Projenin ve tüm faaliyet ve işlemlerin tanımlanması, Faaliyetler ve işlemler arasındaki ilişkilerin belirlenmesi ve önceliklerin ortaya çıkarılması, Tüm faaliyetleri içeren proje ağının çizilmesi, Her bir aktivite için tamamlanma zamanının belirlenmesi, Başlangıçtan sonuca en uzun yolun belirlenmesi, bunun “kritik yol“ olarak adlandırılması.11. CPM ve PERT’in önemiPERT ve CPM, binlerce aktiviteden oluşan projeler hakkında aşağıdaki gibi sorulara cevapverebilmesi açısından önemlidir: Tüm proje ne zaman sonuçlanacaktır? Projedeki kritik işlemler ve aktiviteler hangileridir? (Bu aktiviteler, geciktirilmesidurumunda tüm bir projenin aksamasına neden olacak aktivitelerdir.) Geciktirillmesi halinde tüm projenin süresini etkilemeyecek olan, yani kritik olmayanaktiviteler hangileridir? Projenin belirlenen tarihte bitme olasılığı nedir? Herhangi bir günde proje kontrol altında mıdır? Verilen bir tarihte, harcanan para bütçelenen miktardan daha az, daha fazla ya dabütçelenen miktara eşit düzeyde midir? Projeyi zamanında bitirebilmek için yeterli kaynak var mıdır? Eğer proje daha kısa bir sürede tamamlanacaksa, bu amacı en düşük maliyetle başarmanınen iyi yolu nedir?12. Kritik YolKritik yol; işlerin olası en erken tamamlanmasını gösteren yoldur. Kritik yolun belirlenmesi,projenin kontrol edilebilmesi için yaşamsal önem taşır. Kritik yol üzerindeki aktiviteler,zamanında tamamlanamadığı takdirde, tüm bir projenin gecikmesine neden olabilirler. Projeyöneticileri, kritik yol üzerinde olmayan aktiviteleri kullanarak gerektiğinde kendilerineesneklik sağlayabilirler. Bu aktivitelerin zamanlarını proje takvimine göre ayarlayarakişgücü, malî kaynak, araç ve gereç kullanımını verimli hale getirirler.Faaliyetlerin bitiş süresinin erken veya geç olması, projenin bitiş süresini etkilemiyor ise, bufaaliyete "kritik olmayan faaliyet" adı verilir.Projenin minimum bitiş süresini sağlayacak faaliyet ve süre değerlerinin dizildiğiyörüngedeki faaliyetler ise, doğrudan proje bitiş süresini etkileyecekleri için "kritik yörünge"adını alırlar. 62 63. Proje çalışması sırasında ağırlık verilecek faaliyetlerin belirlenmesi açısından kritik yörüngebelirlemesi önemlidir.Ek kaynaklar kullanılarak proje içerisindeki bazı faaliyetlerin süreleri azaltılabilir. Bukaynaklar; ek personel ve daha fazla donanım olabilir. Eğer bir projenin belirli bir süreiçerisinde bitirilmesi gerekiyor ise, projeyi zamanında tamamlayabilmek için ek kaynaklar,artı maliyet yaratmasına rağmen kullanılabilir. Ayrıca bazı projelerde her gün için belirli birsabit maliyet vardır. Dolayısıyla proje süresinin kısaltılması maliyeti belirli miktardadüşürebilir.Faaliyet süreleri sıkıştırılırken; Kritik yörüngedeki faaliyetler listelenir. Erken ve geç bitiş tarihi aynı olan, yani sıkıştırılmayan faaliyetler listeden çıkarılır. Sıkıştırma maliyeti en küçük olan faaliyet seçilir. Sıkıştırmayı engelleyen bir ağ diyagram sınırlaması olup olmadığı, var ise nedeni bulunur. Sıkıştırma, yapılabildiği noktaya kadar yapılır. Sıkıştırma yapıldıktan sonra, proje hesaplamaları yeniden yapılır. 63 64. ALTINCI BÖLÜMProje Başvurusu, Formatları ve Ekleri 64 65. 1. Proje başvurusuProje hazırlama aşaması sona erdikten sonra, proje başvurusu için yürütülmesi gerekençalışmalar şunlardır:• Projeyle başvurulacak kurum, fon ve kriterler hakkında detaylı bilgi edinilir.• Başvuru prosedürü öğrenilir. (Son başvuru tarihleri, varsa değişik bir proje başvuruformatı, gönderilecek adres/kişi, gönderi türü, vb...)• Başvuru yapıldıktan sonra proje teklifinin ulaşıp ulaşmadığı takip edilir, seçim kriterleri veseçim takvimi öğrenilir.• Başvuruya verilen cevap olumluysa bir sonraki aşamadaki prosedürü öğrenilir, olumsuzsave eğer ret mektubunda yazmıyorsa reddedilme sebebi ve kriterleri nazikçe talep edilir.Başvuru sonucunda;• Sağlam temeller üzerine oturmuş,• Doğru bir şekilde gerekçeleri konulmuş,• Formülasyonu doğru ve istenen formata uygun olarak hazırlanmış,Bir projeye kaynak bulunmaması, söz konusu olamaz.2. Proje Teklif Formatı ve ekleriProje yönetiminde uluslararası fon kuruluşlarının başvuruları değerlendirmek üzereistedikleri ortalama bir proje teklifi formatı aşağıdaki başlıklardan oluşmaktadır: Proje Teklif Formatı1. TANIM Bu bölümde projenin gerekçesi, hedefleri ve proje uygulamasında kullanılacak yöntemler belirtilecektir.1.1. PROJENİN İSMİ Proje için, projenin amacını kısa yolla aktaran net ve öz bir proje ismi bulunmalıdır. Proje teklif metni hazırlandıktan sonra isme karar verilmesi önerilir.1.2. PROJE ALANI Projenin hangi ülke/il/yerleşimde yürütüleceği burada belirtilir.1.3. PROJE ÖZETİ Projenin amacı, sonuçlar, uygulama adımları, kullanılacak araçlar ve proje maliyeti yazılır. Projeyi hangi kurumun yürüteceği ve varsa ortakların da isimleri verilir.1.4. PROJENİN AMACI VE Projenin ana amacı ve varsa amacın alt hedefleri aktarılır. BuHEDEFLERİ bölümde asıl odak noktası; projeyle ortaya çıkarılan hizmetlerin ne olduğu değil, bu hizmetlerden hedef kesimin sağlayacağı faydadır.1.5. PROJE GEREKÇESİ Bu bölümde alt başlıkların yardımıyla bu projeye neden gerek duyulduğu sorusunun cevabı verilir.1.5.1. MEVCUT DURUM, Proje tasarlanırken projenin bu alanda, konuda vb. yürütülenİHTİYAÇLAR VE araştırma çalışmasında ortaya çıkan mevcut durum, hedef gruplarınPROBLEMLER ihtiyaçları ve bu grupların karşı karşıya bulunduğu sorunlar tanımlanır.1.5.2. LİTERATÜR İlgili alanda yurtiçi ve uluslar ararsı literatür taranarak literatürlerin özeti ve önerilen projenin literatürdeki yeri belirtilir.1.5.3. PROJEDEN Proje sonucunda ortaya çıkacak hizmet ya da ürünlerdenDOĞRUDAN YA DA faydalanacak grupların kimler olduğu belirtilir. (Kişiler, sivilDOLAYLI YOLDAN FAYDA kuruluşları, özel kurumlar, devlet kurumları, kadınlar, çocuklar, 65 66. SAĞLAYACAK GRUPLAR gençler ya da en az bir ortak yanı olan gruplar olabilir.) Proje doğrudan hedef gruplara hizmet götürmek için ortaya çıktığı için hedef grupların net bir şekilde tanımlanır.1.5.3. FAYDA SAĞLAYAN Yukarıda sıralamış olduğunuz hedef grupların karşılaştığı sorunlar veGRUPLARIN NEDEN ihtiyaçları belirtilir.SEÇİLDİĞİ1.6. PROJEDE UYGULAMA Bu bölüm, hazırlanmış olan mantıksal çerçeveden alınabilir.ADIMLARI Uygulama adımları; proje çıktılarına ulaşmak için yürütülmesi gereken çalışmalardır. Bu adımlar maddeler halinde belirtilir.1.7. METODOLOJİ Bu bölümde aşağıdaki alt-başlıklarla projede kullanılacak metodoloji belirtilir.1.7.1. PROJEYİ YÜRÜTME Projenin hedeflerine ulaşmada izlenecek uygulama adımlarındaMETODU VE BU kullanılacak metot aktarılır. Bu metodun neden seçildiği sebep sonuçMETODUN ilişkisi içinde belirtilir.SEÇİLMESİNDEKİ SEBEP1.7.2. PROJE İZLEME Bu bölümde izleme mekanizmasının nasıl işleyeceği ve bu işte hangiMEKANİZMASI kurum, kuruluşların veya üniversite bölümlerinin rol alacağı konusunda proje önerenin önerileri belirtilir.1.7.3. PROJEDE VARSA Proje uygulamasında başvuran kurum dışında başka kurumlar ya daORTAKLARIN VE DİĞER gruplar da yer alıyorsa, bu grupların hangi rolleri üstleneceği belirtilir.KURUMLARIN PROJEYE Bu kurumlar muhakkak proje ortağı olmak ya da doğrudan birKATILIMI VE GÖREVLERİ sorumluluk üstlenmek zorunda değildir.1.7.4. ORTAKLARIN Bu bölümde proje ortağı olan kurumların neden tercih edildiği, buSEÇİLME SEBEPLERİ kurumların güçlü tarafları, projeyi ilgilendiren faaliyet alanındaki tecrübeleri ve projeye doğrudan katkılarının ne olacağı belirtilir.1.7.5. PROJE EKİBİ VE Projenin yürütülmesinden doğrudan sorumlu olacak proje ekibininGÖREV TANIMLARI hangi görev unvanlarından oluştuğu, tam-zamanlı, yarı-zamanlı, gönüllü, danışman, teknik personel, idari personel gibi ayrımlara gidilerek belirtilir. Proje teklifinin eki olan proje bütçesinde projede çalışacak kişilerin ücretleri gösterildiğinden, bütçede gösterilen ekiple bu bölümdeki ekip aynı olmalıdır. Projede çalışacak kişilerin isimlerini belirtmeye gerek yoktur. Projede çalışacak ekibin görev tanımları çalışılacak süre, genel/periyodik işler ve raporlama yöntemi olarak kısaca aktarılabilir. Her birinin projedeki işlevi, sorumluluğu ve çalışma ilişkileri tanımlanmalıdır. Ayrıca proje ekibinin özgeçmişleri ve varsa yayın listeleri ekte belirtilen özgeçmiş formatında hazırlanarak proje ekine konulur.1.7.6. PROJENİN KATMA Bu bölümde; projenin gerçekleştirilmesi sonucunda ulusal ekonomiyeDEĞERİ ve bilimsel birikime yapılabilecek katkılar ve sağlanabilecek yararlar belirtilir.1.7.7. DEĞERLENDİRME Proje sona erdikten sonra uygulanacak değerlendirmenin nasıl, neMEKANİZMASI zaman ve kim tarafından yapılacağı belirtilir.1.8. PROJE SÜRESİ VE Projenin süresi ay cinsinden yazılarak bir tabloda projenin kaçıncıZAMAN PLANI ayında hangi uygulama adımının yerine getirileceği ve bu aktivitenin hangi kurum ya da kişi tarafından yapılacağı satır bilgisi olarak verilmelidir. Zaman planı ve sorumluluk çizelgesi ayrı iki tabloda gösterilebilir. 66 67. 2. BÜTÇE İlişikte bulunan formun son üç sayfası (Genel Bütçe) doldurulmalıdır. Satın alınacak sarf malzemesi ve hizmet türleri ile istenen seyahat ödenekleri de birer birer gösterilmelidir. Neden olduğu güçlükleri en aza indirebilmek amacıyla, yardımcı personel ödemelerinden olabildiğince kaçınılmalıdır. Zorunlu durumlarda, projede çalışacak kişilerden her birinin adı, eğitim düzeyi ve projede görev alacağı süre belirtilmelidir.2.1. BÜTÇE GEREKÇESİ İstenen desteğin her bir kalemi için ayrıntılı gerekçe verilmelidir. İstenen teçhizatla ilgili teknik şartname ve proforma fatura ya da teklif mektubu eklenmelidir. Eğer varsa, öneren ve destekleyen kuruluş katkıları anlatılmalı; bu kuruluş yetkililerinin destek söz veren mektupları eklenmelidir.3. PROJE ÇIKTILARI Proje sonuçlandıktan sonra ortaya çıkmış olan ürünler ve hizmetler ile bunların koşulları bu bölümde aşağıdaki alt-başlıkların yardımıyla aktarılacaktır.3.1. HEDEF GRUP Bu bölümde projeden fayda sağlayacak grupların durumunun nasılÜZERİNDE BEKLENEN geliştirileceği anlatılır.ETKİLER3.1.1. ŞARTLAR Projenin hedef grubun içinde bulunduğu koşulları nasıl iyileştireceği anlatılır.3.1.2. KAPASİTE GELİŞİMİ Proje hedef grup ya da proje ortaklarının yönetsel ve kurumsal kapasitelerini geliştirip geliştirmeyeceği, geliştirecek ise bunun nasıl gerçekleşeceği belirtilir.3.2. YAYINLAR VE DİĞER Bu bölümde; proje çerçevesinde ortaya çıkacak kitap, rapor, webÇIKTILAR sayfası, CD-Rom gibi yayınlar ve varsa diğer somut proje çıktıları listelenir. Çıkacak yayınların adetleri ve eğer gerekli görülüyorsa özellikleri belirtilmelidir.3.3. PROJENİN ÇOĞALTICI Proje kapsamında yer alan hedef gruplar ve proje alanı dışındaETKİSİ projenin sonuçlarından olumlu etkilenecek gruplar ya da alanlar varsa bu bölümde belirtilmelidir.3.4. SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK Projenin planlanan çerçeve içinde bitmesi ve fon kaynağı sağlayan kurumun sunduğu finansman kaynağı ve teknik danışmanlığın da sona ermesiyle, proje hedeflenen gruplara yeterli bir süre içinde fayda sağlamaya devam etmelidir. Bu bölümde aşağıdaki alt başlıklarla bu sonuca nasıl ulaşılacağı açıklanmalıdır.3.4.1. KURUMSAL Proje sona erdiğinde proje amaçlarının sürdürülmesini sağlayacak,SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK projeyi sahiplenecek yerel bir yapılanma olacak mı ya da projeyi yürütmekte olan yapı işlerliğini sürdürecek mi?4. RİSKLER Önerilen projenin uygulama ve sürdürülebilirliği karşısındaki olası risklerin tanımlanır. Tanımlanan her bir riskin oluşmadan önce veya oluşması sırasında azaltılması veya ortadan kaldırılması için alınacak önlemler belirtilir.4. PROJE ÖZET BİLGİ Ekte verilen forma uygun “Proje Özet Bilgi Formu” hazırlanır.FORMU5. KAYNAKÇA Proje hazırlanırken yararlanılan kaynaklar ekte belirtilen formata uygun olarak eklenir (Ek-3’e bakınız).PROJE TEKLİFİNİN Kapak sayfa (Ek-1’e bakınız). 67 68. EKLERİ: İç sayfa (Ek-2’ye bakınız). Proje Özet Bilgi Formu (Ek-4’e bakınız). Proje ekibinin özgeçmişleri (Ek-5’e bakınız). Bütçe özeti (Ek-6’ya bakınız). Proje özeti Türkçe (Ek–7 ye bakınız). Proje özeti-İngilizce (Ek-8’e bakınız). Proje önerilen gerekli gördüğü ek bilgiler eklenebilir. Projenin içeriği ve durumuna göre kurum tarafından istenecek ek bilgiler, belgeler eklenir. 68 69. Teklif Formatı Ekleri EK–1 KAPAK SAYFASI T.C. BAŞBAKANLIK DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI SÜREKLİ KURUMSAL GELİŞİM PROJESİ 69 70. EK–2 1. SAYFA (ÖRNEK) DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI SÜREKLİ KURUMSAL GELİŞİM PROJESİPROJE NO: KURUM TARAFINDAN BELİRLENECEK PROJE ÖNERENİN ADI ve SOYADI Hasan DEMİRBAĞ Mart 2005 ANKARA 70 71. EK–3 PROJE ÖZET BİLGİ FORMUProje Kodu: KURUM TARAFINDAN BELİRLENECEKTİRProje Başlığı:Proje Yürütücüsü ve Yardımcı Araştırmacılar:Projenin Yürütüldüğü Kuruluş ve Adresi:Destekleyen Kuruluş(ların) Adı ve Adresi:Projenin Başlangıç ve Bitiş Tarihleri:Özet (en çok 200 kelime):Anahtar Kelimeler:Projeden Kaynaklanan Yayınlar, Yararlar vb...: 71 72. EK–4 ÖZGEÇMİŞ (Tüm gelişmeleri bugünden başlayarak geriye doğru sıralayınız) 1. GENELDÜZENLEME TARİHİSOYADI, ADI DOĞUM TARİHİ .….../..…../.……YAZIŞMA ADRESİTELEFON FAKS E-MAIL 2. EĞİTİMÖĞRENİ DERECE ÜNİVERSİTE ÖĞRENİM ALANIM (*)DÖNEMİ 3. AKADEMİK DENEYİM (VARSA)GÖREV ÜNVAN BÖLÜM ÜNİVERSİTEDÖNEMİ 4. MESLEKİ DENEYİM (VARSA)GÖREV GÖREV TÜRÜ KURULUŞDÖNEMİ (*) Diploma Türü (Lisans, Y.Lisans, vs.) 72 73. 5. YÖNETİM DENEYİMİGÖREV YÖNETİM GÖREVİ KURULUŞDÖNEMİ 6. DANIŞMANLIK DENEYİMİGÖREV DANIŞMANLIK KONUSU KURULUŞDÖNEMİ 7. UZMANLIK ALANLARIUZMANLIK ALANI ANAHTAR SÖZCÜKLER 73 74. 8. SEÇİLMİŞ YAYINLAR (Dilenirse, tam liste ayrıca eklenebilir) YAZAR(LAR) MAKALENİN/BİLDİRİ BAŞLIĞI DERGİ/TOPLANTI ADI CİLT/SAYI/SAYFA TARİH 74 75. 9. ÜYELİKLER(DERNEK, MESLEK KURULUŞU VB...)ÜYELİK ÜYELİK TÜRÜ KURULUŞDÖNEMİ 10. ÖDÜLLERÖDÜLÜN ADI ALINDIĞI KURULUŞ YILI 11. DİĞER (Gerekli görülen bilgiler burada verilmelidir) 75 76. EK–5 PROJE ÖNERİSİ BÜTÇESİProje BaşlığıProje YürütücüsüÖneren KuruluşDestekleyen Diğer KuruluşDestekleyen Diğer KuruluşBütçe (Milyon TL) Önerilen (Doldurunuz) Onaylanan(Boş bırakınız)ÖZİ KatkısıÖneren Kuruluş KatkısıDestekleyen Diğer KuruluşKatkısıDestekleyen Diğer KuruluşKatkısıToplam BütçeProje SüresiBaşlama Tarihi Proje Kodu 76 77. Öneren Kuruluş Onaylayan Yetkili (Üniversitelerde Dekan)Adresi KonumuTelefon Faks e-mail İmza TarihDestekleyen Diğer Kuruluş Onaylayan YetkiliAdıAdresi KonumuTelefon Faks e-mail İmza TarihDestekleyen Diğer Kuruluş Onaylayan YetkiliAdıAdresi KonumuTelefon Faks e-mail İmza TarihYürütücü İmza TarihAdresi Telefon e-mailAraştırıcı İmza TarihAdresi Telefon e-mailAraştırıcı İmza TarihAdresi Telefon e-mailAraştırıcı İmza TarihAdresi Telefon e-mailProje Kodu 77 78. EK–6 PROJE ÖZETİ (TÜRKÇE)Proje BaşlığıProje Yürütücüsü TelefonAdresi Faks e-mailÖZETAnahtar SözcüklerProject Code 78 79. EK–7 PROJE ÖZETİ (İNGİLİZCE)Project TitlePrincipal Investigator TelephoneAddress Telefax e-mailABSTRACTKeywordsProje Kodu 79 80. EK–8 GENEL BÜTÇE (Milyon TL) Önerilen (Doldurunuz)Katkı Kaynağı Makine Sarf Hizme Yardımc Seyahat Telif Toplam Teçhizat Malzemes t Alımı ıKurum KatkısıÖneren KuruluşKatkısıDestekleyen DiğerKuruluş KatkısıDestekleyen DiğerKuruluş KatkısıToplamOnaylanan (Boş Bırakınız)Kurum KatkısıDüzeltilmiş ToplamKURUM BÜTÇESİMakine/Teçhizat - Her türlü kalıcı donanım, donanım bölümü, bilgisayar, bilgisayaraksamı, kitap vb ile proje dışında da kullanılabilecek yazılım paketleri bu bölüme yazılır vekurumİ demirbaşına kaydedilir. Dışalımlarda FOB değeri (yalnızca yabancı para olarak)belirtilir. İç alımlarda KDV içeren değerler yazılır.Sarf Malzemesi - Deney gereçleri, hayvanlar, kimyasal maddeler, kırtasiye vb. gibikullanılarak tüketilecek gereçler ile proje süresince kullanıldıktan sonra elden çıkacağıvarsayılan küçük el araçları (pense, tornavida vb.) bu bölüme yazılır ve demirbaşakaydedilmez. Proje dışında önem taşımayan küçük yazılım programları da (Grup onayı ile)buraya konulabilir.Hizmet Alımı - Danışmanlık, nakliye, teçhizat bakım ve onarımı, basım vb. gibi belli birücret karşılığında yaptırılacak olan iyi tanımlanmış ve fatura karşılığı satın alınabilecekişler bu bölüme yazılır.Seyahat - Veri toplama, yerinde inceleme, arazi çalışması vb. gibi araştırmayla doğrudanilgili amaçlarla yapılması planlanan yurt içi yolculuklar bu bölüme yazılır. Bildiri sunmaküzere bilimsel toplantılara katılım desteği çeşitli koşullara bağlı olup, ender durumlardaverilebilir.Yardımcı Personel - Projede çalışacak, araştırıcı olmayan personele yapılacak ödemeler bubölüme yazılır. Ancak, çeşitli güçlükleri nedeniyle, yardımcı personel istihdamındanolabildiğince kaçınılmalıdır. Bunun yerine öğrenciler (doktora/yüksek lisans) için bursönerilebilir.Telif - Yürütücü ve araştırıcılara ödenecek telif ücreti Grup tarafından belirlenir. Proje Kodu 80 81. EK–9 KURUM BÜTÇESİ ÖDEME PLANI (Milyon TL) Önerilen (Doldurunuz)Dönem Makine Sarf Hizmet Yardımcı Seyahat Telif Toplam Teçhizat Malzemes Alımı PersonelOcak-HaziranTemmuz-AralıkOcak-HaziranTemmuz-AralıkOcak-HaziranTemmuz-AralıkToplamOnaylanan (Boş Bırakınız)Dönem Makine- Sarf Hizmet Yardımcı Seyahat Telif Toplam Teçhizat Malzemes Alımı PersonelOcak-HaziranTemmuz-AralıkOcak-HaziranTemmuz-AralıkOcak-HaziranTemmuz-AralıkToplam 81 82. Bütçe Kalemleri Onaylanan Önerilen (Doldurunuz) (Boş Her biri(*) Toplam Bırakınız)Makine / Teçhizat (Proforma fatura/teklif mektubu ekleyiniz)1.2.3.4.5.Sarf Malzemesi1.2.3.4.5.Hizmet Alımı (Önemli alımlar için teklif mektubu ekleyiniz)1.2.3.4.5.Yardımcı Personel (Zorunlu değilse yazmayınız)Ad/eğitim/çalışma süresi (ay) belirtiniz1.2.3.Seyahat1.2.Telif (İstemiyorsanız belirtiniz)1.2.3.GENEL TOPLAM(*) Dışalımlar için yalnızca yabancı para olarak FOB değeri 82 83. KAYNAKLAR Adım Adım Ms Project 2002, 2003, Microsoft Press, Arkadaş Yayınevi. CFCU (Merkezi Finas ve İhale Birimi), Proje Başvuru Formları Örneği. EDİNSEL, Kerim, Başarılı AB Projelerinin Genel Mantıksal Çerçevesi, Türkiye BolognaRehberi. EREN, Hamdullah, Proje Yönetimi Kavramları, Eren Holding, European Cammission, Europe Aid Project Cyck Manogement Guidelines. How to Write a Project Document, UNDP, NewYork, June 1991. KESKİNEL, Prof. Dr. Fikret, Şebeke Bazlı Proje yönetimi, Birsen Yayınevi. KÖREZOĞLU, H.S., Avrupa Birliği Proje Yönetimi Yaklaşımı (Project CycleManagement) ve Mali İşbirliği Çerçevesinde Kullanılan Terimler ve Açıklamalar, Derleme. KULOĞLU, Dr. Figen, Tübitak Kariyer Programı Proje yöneticisi Proje YönetimÇalıştayı Sunumu. ÖZKAN, Yavuz, Proje Yönetimi Tezi, Kocaeli Üniversitesi Mühendislik Fakültesi,Endüstri Mühendisliği. TEKİR, Görkem, Proje Yönetimi, Metodoloji, Uygulamalar, Çağlayan Yayınevi. Trevor 1. Young, Daha İyi Nasıl Proje Yönetimi, Timaş yayınları. TÜBİTAK, Proje Hazırlama Esasları, www.tubitak.gov.tr/togtag/turkce/formlar. Yapı İşletmesi İnşaat Yönetimi İnşaat Formu, www.yapiisletme.com adresli web sitesi. YEŞİLADALI, B., Proje Hazırlama Kılavuzu, Tarih Vakfı. YILMAZ, C., Akça, H.İ., Türkiye’de Proje Planlama ve Proje Döngüsü Yönetimi. 83