Ocena podręcznika Napoleona Wolańskiego „Ekologia człowieka” Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN-13: 978-83-01-14672-6

Ocena podręcznika Napoleona Wolańskiego „Ekologia człowieka” Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN -13: 978-83-01-14672-6 Prof. dr hab. n. med. Hanna Chrząstek-Spruch Dziecięcy Szpital Kliniczny im. Prof. Antoniego Gębali w Lublinie Pediatr Pol 2008; 83 (4): 424–425 © 2008 by Polskie Towarzystwo Pediatryczne Interdyscyplinarny, 2-tomowy podręcznik „Ekologia człowieka” ujmuje bardzo szeroko i wszechstronnie zagadnienia związane ze środowiskiem człowieka i jego wielorakim wpływem na stan biologiczny oraz zmiany przystosowawcze organizmu ludzkiego do wa- runków, w jakich żyje. W 3-częściowym pierwszym tomie podręcznika omówiono: – przedmiot i zakres ekologii człowieka, – biologiczne zmiany przystosowawcze, – zróżnicowanie i geograficzne rozmieszczenie czło- wieka. Przedmiotem badań ekologii człowieka są warunki środowiska i ich oddziaływanie na organizm i popula- cje ludzkie, reaktywność organizmu na te czynniki, a także zmiany przystosowawcze zachodzące w organi- zmie i populacji. Wśród czynników środowiska mają znaczenie: klimat i wysokość nad poziomem morza, żywienie, warunki bytowe (w tym mieszkaniowe), środowisko miejsca nauki i pracy oraz rodzina i spo- łeczeństwo. Reaktywność organizmu to ekosensytywność (wrażliwość sensoryczna i neurohormonalna), adapta- bilność czyli fizjologiczna zdolność przystosowawcza oraz aktywność fizyczna i umysłowa. Zmiany przysto- sowawcze zachodzą na poziomie organizmu (zmiany fenotypowe), populacyjnym (zmiany puli genowej skutkujące zróżnicowaniem płodności, umieralności i mutacjami) oraz obejmują kulturowe zachowania przystosowawcze, takie jak migracje (przepływ ge- nów), zachowania społeczno-kulturowe i przekształ- canie środowiska. W tej części podręcznika przedstawiono także me- todologię i metodykę badań w ekologii człowieka. Do oceny kierunku i stopnia zmian przystosowawczych należy stosować odpowiednie układy odniesienia zwa- ne normami. Związki między warunkami środowiska a cechami osobnika lub populacji pozwalają ocenić metody korelacji oraz regresji wielorakiej. Tom pierw- szy kończy omówienie rytmiczności procesów biolo- gicznych (biorytmów) jako formy przystosowania do zmieniającego się środowiska. Dla pediatrów szczególnie interesujące i przydatne będą rozdziały poświecone uwarunkowaniom i czyn- nikom życia człowieka (determinanty genetyczne i czynniki paragenetyczne, czynniki egzogenne – środo- wiskowe, tryb życia) oraz zagadnieniom ontogenezy wraz z charakterystyką poszczególnych okresów roz- wojowych i zjawiskiem „catch up growth”. Ostatnim rozdziałem I tomu podręcznika jest słownik podający (w alfabetycznym porządku) wyjaśnienia używanych terminów i definicji dotyczących ekologii człowieka. Tom drugi jest przeznaczony dla zainteresowanych zjawiskami społecznymi i kulturowymi, a na jego treść składają się podstawy ochrony środowiska i zdrowia człowieka oraz ewolucja i dostosowanie biokulturo- we. Także składa się z trzech części, w których omó- wiono: – powstanie człowieka i społeczno-kulturowe formy jego występowania, – przystosowanie kulturowe, – problemy biokulturowe. Interesujące dla wszystkich zajmujących się dziec- kiem i jego problemami będzie rozdział „Rodzina jako środowisko”, w którym autor podkreśla społeczno- -ekonomiczną i kulturową rolę rodziny, a także jej wpływ na rozwój dzieci. Drugim ważnym rozdziałem jest „Ekologia zdrowia i chorób”. Dla lekarzy intere- sujące w tym rozdziale i przydatne będą choroby „od- cywilizacyjne” oraz medycyna jako zachowanie kul- turowe. Drugi tom kończy wykaz zalecanej literatury oraz indeks rzeczowy haseł wymagających (zdaniem autora) wyjaśnienia, z podaniem numerów stron, na których można je znaleźć. Zakończeniem podręcznika jest Posłowie, zawierające pytania o istotę istnienia. Podręcznik napisany jest przystępnie, w sposób zrozumiały, ładnym, poprawnym językiem; wzboga- cają go liczne ryciny, najczęściej własnego pomysłu, bądź reprodukowane z prac innych autorów (za ich zgodą). Imponuje swoją objętością, rozległością tema- R E C E N Z J A 424 tyki, wielostronnością ujęcia poruszanych zagadnień, bogatą faktografią. Wiele materiału ujęto w tabele, naj- częściej pomysłu autora. Każdy rozdział kończy się krótkim podsumowa- niem jego treści oraz pytaniami kontrolnymi pomoc- nymi w sprawdzeniu przyswojonych wiadomości. Nie wątpię, że lektura podręcznika w istotny spo- sób wzbogaci wiedzę pediatrów w zakresie ekologii człowieka i uwarunkowań rozwoju populacji dziecię- co-młodzieżowej i przyczyni się do lepszego zrozumie- nia tych zagadnień. Adres autora: prof. dr hab. n. med. Hanna Chrząstek-Spruch Dziecięcy Szpital Kliniczny ul. Chodźki 2 20-095 Lublin 425 R E C E N Z J A Prof. dr hab. n. med. Hanna Chrząstek-Spruch r Ocena podręcznika Napoleona Wolańskiego „Ekologia człowieka” Ocena podręcznika Napoleona Wolańskiego „Ekologia człowieka”Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006.ISBN -13: 978-83-01-14672-6