Cover image source: http://britishlibrary.typepad.co.uk/.a/6a00d8341c464853ef017ee8102a0a970d-800wi Medieval Latin Stories Two Tales from the Middle Ages in Latin Edited by Eugene R. Moutoux ~ The Proud Emperor ~ De Superbia et Arrogantia Imperatoris Ioviniani The following story is the fifty-ninth tale of the Gesta Romanorum, a 13th-century collection of tales. Drawn from various sources, these tales inspired many later writers including Shakespeare and Mark Twain. This particular tale of a fictitious emperor reappears as a Hindu fairy tale, as a French morality play, and as "Robert of Sicily" in Longfellow's Tales of a Wayside Inn. - Source of the above information: Latin Fundamentals, by Ernest L Hettich and A. G. C. Maitland, 3rd ed. New York: Prentice-Hall, Inc., 1950 Go to The Proud Emperor - Part 1 Go to The Proud Emperor - Part 2 Go to The Proud Emperor - Part 3 Go to The Proud Emperor - Part 4 Go to The Proud Emperor - Part 5 Go to The Proud Emperor - Part 6 Go to The Proud Emperor - Part 7 Go to The Proud Emperor- Part 8 ~ The Clever Thief ~ De Thesauro et Fure Astuto This story is taken from a medieval collection by Johannes de Alta Silva, who may have been a monk in England around the year 1200. The origin of the story is thought to be India. It has been widely translated. - Source of the above information: Latin Fundamentals, by Ernest L Hettich and A. G. C. Maitland, 3rd ed. New York: Prentice-Hall, Inc., 1950 Go to The Clever Thief, Part 1 Go to The Clever Thief, Part 2 Go to The Clever Thief, Part 3 Go to The Clever Thief, Part 4 Go to The Clever Thief, Part 5 Go to The Clever Thief, Part 6 Go to The Clever Thief: Part 7 Go to The Clever Thief: Part 8 food cogito. m.ride (on a horse) imperator. hasten possum. proceed. m.be able . credere. warmth cibus.emperor miles. potui . equitavi. -i. militis.heart credo. m. .Medieval Latin Tales ~ The Proud Emperor ~ De Superbia et Arrogantia Imperatoris Ioviniani Part 1 Important Words calor. imperatoris. equitatus . equitare. . posse. cogitatus .soldier. . credidi. (in this story) knight morior. mori. cogitare. .heat. . caloris.believe equito.think cor. pergere. creditus . n. perrectus . cogitavi. perrexi.die pergo. mortuus sum . cordis. m.go on. but / surrexit: he arose / ac ceteros: and others / ait: said / carissimi: beloved / ad venandum: (gerund) hunting / volo: I want / illi: they / parati: ready / voluntatem: will / implere: to fulfill / cibo sumpto (past partic. (gen. them. Dixit militibus suis: "Hic remanete dum ad vos veniam.). De equo descendit. se (acc. elevatum est cor eius ultra quam credi potest. Qui cum olim in lecto suo iaceret. dormivit. dum ex toto refrigeratus esset. finito ludo. sibi (dat. quia omnibus ei similis erat. ita ut videretur sibi moriturus esse nisi in aqua frigida posset balneari. sumptus . ad palatium cum militibus equitabat. venit quidam ei omnibus similis. of sumo): ablative absolute / dum: while / equitat (pres. Respexit. Cibo sumpto ad venandum perrexerunt.) potentis . et induit se vestimentis eius. Dum vero ibidem exspectat." Illi vero parati erant eius voluntatem implere. regnavit: reigned / valde: very / qui cum olim: once when he / lecto: bed / iaceret (imperfect subjunctive): was lying / ultra quam: beyond what / credi : (present passive infinitive) / quam: as / his cogitatis: (ablative absolute) having thought this / dormivit: he slept / mane: in the morning / vero: now. sumere. quia hodie ad venandum volo pergere. Ludebant. nisi quod dominus suus esset. itself. aquam intravit et tamdiu ibidem remansit. procul vidit aquam latam.take Iovinianus imperator regnavit potens valde. herself. quia nullam suspicionem de eo habebant." Percussit equum calcaribus et ad aquam festinanter equitavit. se (acc.). et vultu et gestu. Dum vero imperator equitat. Ab omnibus sicut persona imperatoris est receptus. Mane vero surrexit. omnia vestimenta deposuit.potens. equum eius ascendit et ad milites equitavit. sumpsi.selves sumo.because sui. (gen. vocavit milites suos ac ceteros et ait: "Carissimi. et dicebat in corde suo: "Estne alter Deus quam sum ego?" His cogitatis.). . calor intolerabilis arripuit eum. tense with dum): was riding / calor: heat / arripuit: seized / ita ut videretur sibi: so that it seemed to him / moriturus esse: (future active infinitive of morior) / nisi: unless / posset (imperfect subjunctive of possum): was able / balneari: to bathe / respexit: he looked back / procul: at a distance / percussit: struck hard / calcaribus: with his spurs / festinanter: hastily / deposuit: took off / tamdiu: so long / ibidem: there / ex toto: entirely / refrigeratus esset: had cooled off / quidam: someone / omnibus: (ablative of respect) / et vultu et gestu: both in looks and in posture / induit se: dressed himself / nisi quod: save that / ludo finito: (abl.) . bonum est cibum sumere.powerful quia .(3rd person reflexive pro noun) himself. . sua.absolute) when the game was finished Both suus. to the second principal part) . Subjunctive forms are used in ut-clauses of purpose and result. suum and eius mean "his" (or "her"). When the main verb is in any past tense. they): ille illius illi illum illo illa illius illi illam illa illud illius illi illud illo illi illorum illis illos illis illae illarum illis illas illis illa illorum illis illa illis Ille (he) and illi (they) occur often in this tale.e. illa. Memorize the following forms of is. . those): is eius ei eum eo ea eius ei eam ea id eius ei id eo ei eorum eis eos eis eae earum eis eas eis ea eorum eis ea eis In addition to eius. and posset (from possum.e." Memorize the forms of ille.. the difference is that the former is reflexive. whereas eius is not reflexive and refers to someone other than the subject of the sentence. it. i. and cum-concessive clauses. iacere). she it. videretur (from video. posse). that. ea. she. cum-causal. videre). Note that all imperfect subjunctives are formed by adding the personal endings to the present active infinitive (i. the imperfect subjunctive is used to express time contempory with or subsequent to the main verb. these. in cum-circumstantial. they. We have already met three other imperfect subjunctive forms in the first few lines of this story: iaceret (from iaceo. id (he. the imperfect subjunctive of the helping verb sum is used with the past participle to form the pluperfect passive subjunctive. this. those. he. and in indirect questions. the "his" refers to the subject of the sentence. the masculine singular forms in bold type occur often in this story and mean "him. In the verb phrase refrigeratus esset. illud (that. while the pluperfect subjunctive expresses prior time. school nemo.while.go out. until exeo. admiratus sum . m.palace prope .how sic . lusus .no one. play. admirari.be astonished. -i.play ludus.master dum .very . -i. marvel dominus. . enter ludo.as. palati.game. lusi. m. common gender . n. neminis.near quomodo . . . exitus . exii.thus sicut . I. nobody palatium. get out intro. just as tandem .finally valde . exire.Medieval Latin Tales ~ The Proud Emperor ~ De Superbia et Arrogantia Imperatoris Ioviniani Part 2 Important Words admiror. ludere. you dare / ipsum: sed imperator eum peroptime cognovit. Verum est me devenisti: come / impune: tali die et hora factum esse militem a domino meo unpunished / transibis: you . Et sic factum est. Ait ei miles: (intensifying pronoun) "Dic mihi." Tandem ad se knighthood / promovi: I reversus dicebat: "Hic prope manet miles quem ad promoted / a quo: by whom / militiam promovi. contristatus est valde.. et cum videsset eum..clothing. nec vestes neque equum invenit. acc. qua audacia audes te ipsum imperatorem me .vero . ait: "Quis es tu?" Et ille: "Ego sum Iovinianus imperator." Qui ait: "Mentiris. pessime ribalde. factum esse: (subject nominare? Iam dominus meus. neuter) / vestes: clothes / invenit: he found / contristatus est: he was saddened / neminem: (accusative of nemo) / Misere sum ministratus: I have Post haec Iovinianus ex aqua exiit. At ianitor: doorkeeper / quaesiit: asked / aperi et ille: "Ianuam aperi et vide quis sim ego. Pergam ad eum et vestimenta habebo ita: so / sim: (present et equum. et ego per made / tantam: so great / viam eram ei associatus et sum reversus. pl. imperator Iovinianus.) that I was ante te ad palatium cum militibus equitavit. ianuam pulsavit. domino meo denuntiabo. Cogitabat intra se: "Quid quem: whom / militiam: faciam ego? Misere sum ministratus. quia been wretchedly served / reversus: having returned / nudus erat et neminem vidit. n. tell / dicor: I am called / tali die: on such a day / audes: do Miles cum eum vidisset nullam notitiam eius habebat. et quod est tibi nomen?" At ille: yourself / eram . Ille well / cognovit: knew / dic: haec audiens praecepit ut introduceret. Vade ad dominum tuum open and see / quis: (interrogative pronoun) who / et impera ei ut mihi vestes mittat." At ille: "O ribalde sum reversus: I returned / pessime. hoc. imperatives) aperuit. Sed quia announce / praecepit: gave imperatorem te nominas..now." orders / peroptime: very Ianitor intravit et domino suo verba eius annuntiavit. with infin.went / Iovinianus ex toto nudus solus ad castrum militis iit. -i. et dominus meus sitting / denuntiabo: cum eo equitavit et rediit et iam in mensa sedet. Admirabatur. Ianitor causam pulsationis quaesiit. quia casu vestes et vade: go / casu: by chance / equum perdidi. a garment haec: (from hic. . acc." Ille ianuam vide: (sing. "Imperator sum et Iovinianus dicor et te ad militiam associatus: accompanied / promovi tali die et tali tempore. but vestimentum. et sic ad palatium meum ascendam et videbo subjunctive of sum." in an indirect question) / confusus: embarrassed / castrum: castle / iit . quis es tu. pessime ribalde: (vocative) Paulo ante te dominus meus imperator Iovinianus ad miserable joker / sedet: is palatium suum cum militibus equitavit.. haec. used here quomodo et a quo ita sim confusus. ." ordered / egregie: soundly / Et statim iussit eum egregie verberari et postea expelli. and exeo. verberari : (pres. pass. these. they): hic huius huic hunc hoc haec huius huic hanc hac hoc huius huic hoc hoc hi horum his hos his hae harum his has his haec horum his haec his The singular imperative is formed by dropping the -re from the present active infinitive: aperi (from aperire). haec. duc. and vade (from vadere). pass by / statim: immediately / iussit: he te ipsum imperatorem nomines. are conjugated similarly. he. impune non transibis. transeo...imperatore.) to be beaten / postea: afterwards / expelli: (pres. she. pass. redeo. vide (from videre). ii. hoc (this. Note the present subjunctive forms of sum: sim sis sit simus sitis sint Four third-conjugation verbs have irregular singular imperative forms: dic. Quia ad tantam praesumptionem devenisti ut will . imperfect.) to be thrown out Memorize the forms of hic. infin. also used in this story. it. and fer. and perfect tenses: Present eo is it imus itis eunt Imperfect ibam ibas ibat ibamus ibatis ibant Future ibo ibis ibit ibimus ibitis ibunt Perfect ii isti iit iimus istis ierunt Three compounds. future. iturus) is conjugated as follows in the present. The verb eo (iro. infin. fac. perdere.command iubeo.dare aperio. by a little perdo.a little. I . m. return .come back.Medieval Latin Tales ~ The Proud Emperor ~ De Superbia et Arrogantia Imperatoris Ioviniani Part 3 Important Words audeo. redii.knowledge. perditus . apertus .table mentior. familiarity paulo .knock redeo. mentitus sum . f. iussi.door impero.open. . mentiri.doorkeeper ianua. redire. uncover ianitor.order mensa. -ae. perdidi. afterwards. iubere.lie notitia. I . -ae. reverti. iussus .lose postea . f. aperui. aperire. ausus sum . later pulso. -ae.return revertor.after this. ianitoris. f. audere. . reversus sum . . . rediturus . such vado.so great. ut videamus quis sit qui praesumat se imperatorem nominare. impune non transibis. quem ad militiam promovi notitiam mei non habet et praeterea me graviter verberavit? Hic prope est quidam dux consiliarius meus.statim . pulsabat. intravit et domino suo adnuntiavit quendam hominem nudum in porta esse qui diceret se imperatorem esse et introitum peteret. per quem potero indui et ad palatium meum pergere.go Ille vero sic verberatus et expulsus flevit amare et ait: "O mi deus. vadere. -e . Deinde e carcere eum extraxit et usque ad effusionem sanguinis egregie verberari eum iussit et e sua terra eum eiecit." Ianitor vero ostium aperuit ac hominem introduxit. Ego sum imperator et casu vestimenta et equum perdidi et ideo ad eum veni. sed ille eius notitiam nullam.) that / mei: of me / graviter: severely / consiliarius meus: member of my ducal council / indui: to be clothed / fac negotium meum cum duce: take my concern to the duke / succurrat: help / quendam: (from quidam) a certain / diceret: (the subjunctive is used in subordinate clauses within indirect discourse) / introitum: entrance / introduc: (imperative) lead in / ducatum: dukedom / versus: towards / arrogavisti: claimed / aliquos: some / sustentari: to be sustained / carcere: prison / extraxit: took out / usque ad: up to / effusionem shedding ." Cum vero ad ianuam ducis venisset." Ait dux: "Insanis miser. admirabatur et ait: "Quis es tu et quare sic ex toto nudus advenisti?" At ille: "Rogo te. -a." Iussit eum incarcerari et aliquos dies pane et aqua sustentari. et cum hominem nudum vidisset. quid hoc esse potest quod miles. et quia talem gradum tibi arrogavisti. Imperator notitiam ducis peroptime habebat. fac negotium meum cum duce. ostium aperuit.immediately talis. --. amare: bitterly / quid: how / quod: (conj. -. -um . pulsatione audita.. Ait dux: "Cito eum introduc. Ianitor. Ait ei dux: "Quis es tu?" Et ille: "Ego sum imperator et te ad honores et ad ducatum promovi et consiliarium meum inter alios constitui.such tantus. paulo ante te perrexi cum domino meo imperatore versus palatium et reversus sum. ut mihi in hac necessitate succurrat." Ianitor cum verba eius audisset admirabatur. Ad eum pergam et necessitatem meam ei ostendam. Part 4 . of course. while dies belongs to the 5th declension. this means. that infinitives are used often.Title Page Go to The Proud Emperor.Memorize theset indicative forms of the verb possum: Present possum potes potest possumus potestis possunt Imperfect poteram poteras poterat poteramus poteratis poterant Future potero poteris poterit poterimus poteritis poterunt Perfect potui potuisti potuit potuimus potuistis potuerunt Indirect statement is used often in this tale. These nouns are declined as follows: gradus gradus gradui gradum gradu gradus graduum gradibus gradus gradibus dies diei diei diem die dies dierum diebus dies diebus Return to Medieval Latin Tales . too. Here is a brief review of infinitives: Present Active Present Passive Future Active Perfect Active Perfect Passive portare docere ponere capere audire portari doceri poni capi audiri portaturus esse portavisse docturus esse positurus esse capturus esse auditurus esse docuisse posuisse cepisse audivisse portatus esse doctus esse positus esse captus esse auditus esse Gradus is a 4th declension noun. determine fleo. adventus . a certain one. adveni. advenire.seek praeterea . petere.moreover quare . ostendi.a certain. osti. fletus . come to cito .therefore ostendo. consituttus .Medieval Latin Tale ~ The Proud Emperor ~ De Superbia et Arrogantia Imperatoris Ioviniani Part 4 Important Words advenio. n. . ostendere. someone . constituere.show ostium. constui.door peto.arrive. ostentus .appoint. quoddam . flevi.why quidam. petivi. quaedam.quickly constituo. flere.weep ideo . petitus . ianitor ianuam aperuit. audite mirabilia! Signa privata inter nos saepius acta quidam ribaldus per ianitorem mihi recitat et dicit se imperatorem esse et dominum meum. quia aulam intrare volo. ianuam pulsavit. gemitus et suspiria: groans and sighs / Heu mihi: Woe is me (alas!) / opprobrium: reproach / abiectio: outcast / melius: better / mei de curia: from my courtiers / quem: (translate after cum) him / numquid non: not at all / in nullo: not at all / portas: you are wearing / dei amore: for the love of God / adventu: arrival / aulam: court / dictis: (dat. ut ad imperatricem pergas et ei de adventu meo dicas. facing / saepius: rather often / acta: exchanged / praecepit: instructed / conspectum: sight . ait: "O domine mi. quis est tu?" Et ille: "Numquid non novisti me?" Qui ait: "In nullo. quia iam dominus meus in mensa sedet et imperatrix iuxta eum. Si non illi. imperatrici nuntiabo et sine dubio graviter propter hoc punieris. Sum enim opprobrium hominum et abiectio plebis. In signum huius rogo te dei amore. quia dicis te imperatorem esse. Quid faciam? Confusus sum." At ille: "De hoc admiror quia portas meas vestes. Melius est me ad palatium meum pergere. praecepit ianitori ut eum introduceret in conspectum omnium.Ille sic deiectus ultra quam credi potest gemitus et suspiria emittebat et ait intra se: "Heu mihi. flexis genibus omnia ei rettulit. tibi per omnia credat!" Ait ianitor: "Non dubito quin sis insanus. Audita pulsatione. quia vestes domini mei imperatoris porto." Ianitor ad imperatricem perrexit. w/ credo) words / ista signa et ista: particular signs / quin: (w/ verbs of doubting) that / verumtamen: nevertheless / sine dubio: without a doubt / flexis genibus: kneeling / retullit: related / non modice: (not a little) greatly / contrista: saddened / conversa: turned (toward). impera ei ut per ista signa et ista. saltem domina uxor mea notitiam mei habebit per certa signa. Quem cum vidisset ait: "Dic mihi." Solus ad palatium ex toto nudus accessit." Qui ait: "Mentiris. Si vero dictis tuis non credet." Ipse cum hoc audisset. Verumtamen. ut mihi celeriter vestes mittat. Illa non modice contristata ad dominum suum conversa. et mei de curia notitiam mei habebunt. iuxta quem sedebat. quae nemo novit nisi nos duo." Et ille: "Ego sum ille. which causes the accent to revert to the third-last syllable. passive voice. Return to Medieval Latin Tales . Latin has only one relative pronoun. in its accented syllable.Part 5 . the future poneris has a long e and is accented on the second-last syllable. and that. whose). which is declined as follows: qui cuius cui quem quo quae cuius cui quam qua quod cuius cui quod quo qui quorum quibus quos quibus quae quarum quibus quas quibus quae quorum quibus quae quibus Punieris is in the future tense. Here are the future-tense passive forms of representative verbs of all four conjugations: portabor portaberis portabitur portabimur portabimini portabuntur docebor doceberis docebitur docebimur docebimini docebuntur ponar poneris ponetur ponemur ponemini ponentur audiar audieris audietur audiemur audiemini audientur The future form poneris differs from the present form poneris in the length of the e and. (whom.English relative pronouns are who.Title Page Go to The Proud Emperor. which. whereas the present poneris has a sort e. consequently. next dubito. . .) for gradus. accedere.the common people revertor. m. adventus.know nullus. f. m. dubitare. diei. -a.bread plebs. .Medieval Latin Tales ~ The Proud Emperor ~ De Superbia et Arrogantia Imperatoris Ioviniani Part 5 Important Words accedo. f.doubt domina. m.(conj. m. noscere. approach adventus. plebis. . none. notus . panis. dubitavi.return .except. novi. dubitatus . .then.go to. accessurus .(declined like unus) no. gradus. not any panis. draw near.arrival.day deinde .rank nisi . accessi. -um . . reversus sum . unless nosco. approach dies. reverti. dominae.mistress enim . " Ait imperator omnibus iuramentum . Item quendam outside of the palace / falconem habebat in pertica. ut omnes exemplum capiant. et ideo huc veni ut of this very empire / loquar cum imperatrice. henceforth / turpissima: most vile / satellites: attendants / praecepit: he ordered . n.wife antea: (adv. carissime. Per iuramentum quod fecimus.at least sanguis.blood uxor. praecepit tractus: you be eis ut eum ad caudam equi traherent. qui long pole / ligaturum: antea eum multum dilexit. f." Imperator ille dixit ei: "Quia tam audax fuisti prolem: offspring / perpetrata: done / ut te imperatorem nomines. . quae isti dicam! Dic mihi." person / quod: as far Imperator ille conversus ad imperatricem et ait: "Dic. ut eum occideret. cur talia a me quaeris? Nonne plus quam XXX annis nosti (contracted in societate tua steti et prolem per te habui? Sed unum est quod form): do you know / talia: such things / miror.) of us / iuramentum est quaestio mirabilis. sing. uxoris. "audite as / isti: (dat. ad guttur saltavit. Et sic factum est.) of us / nequam: dominus noster et imperator. as / iuventute: youth / mihi per fidem qua teneris. ut non dragged / iam nunc: occideretur. canis quidam. Et good for nothing ideo rogamus ut puniatur.saltem." ait. sanguinis. nosti tu istum hominem. oath / nostrum: (gen. Et si iam nunc talia audes affirmare. quis es tu et this man / ob quam ob quam causam huc venisti?" At ille: "Domine. do pro iudicio ut ad caudam equi tam audax: so bold hodie sis tractus. binding / extra aulam: sed ab hominibus prohibitus est eum laedere. sive stantibus: "Carissimi. ita tamen. numquam illum nequam vidimus. sed tu es pron.) to mea verba. Ait imperator omnibus in aula. quod scimus. ligaturum sedentibus: to those fregit et extra aulam volvavit. pron. quem a iuventute habuimus. caudam: tail / sis turpissima morte te condemnabo!" Vocavit satellites. quis nostrum est imperator et dominus?" At ille: O domine. sitting / sive: as well sedentibus in mensa. quomodo ribaldus ille pervenit ad nostra secreta inter nos perpetrata. domina.) before / guttur: throat / saltavit: jumped / laedere: hurt / pertica: Qui cum introductus esset ex totus nudus. imperator causam: for what reason / istius imperii: sum istius imperii et dominus istius loci. ista nostrum: (gen. qui dicit rogamus: we ask / se imperatorem et dominum tuum esse?" At illa: "O bone conversus: turned / domine. qui cum eum videret.oath / circumstantibus: "Dicite mihi per iuramentum quod fecistis. . The comparative degree of a Latin adjective is formed by adding -ior (m.)..Title Page Go to The Proud Emperor. -issimum (n.. -issima (f. turpissima turpissimae turpissimae turpissimam turpissima turpissimum turpissimi turpissimo turpissimum turpissimo Return to Medieval Latin Tales .and second-declension adjective. as follows: turpissimus turpissimi turpissimo turpissimum turpissimo .) and -ius (n. it is declined like a first.). ugly) turpior turpioris turpiori turpiorem turpiore turpior turpioris turpiori turpiorem turpiore turpius turporis turpiori turpius turpiore . The comparative degree is declined like a thirddeclension noun. and f...Part 6 . -e.) to the stem of the positive degree.. as follows: (from turpis. The superlative degree is formed by adding -issimus (m.and so on for the plural.and so on for the plural.) to the positive stem. wonder.nevethteless traho. quaesitus .faith iste.this. audere. n. doliturus . ask recedo. grieve fides. recessus . dolere. she uramentum. he. nasci.oath miror.suffer. miratus sum . . occidere. quaerere. quaesivi.dare cogito. go back tamen . trahere. ausus sum . occisus . -i. mirari.Medieval Latin Tales ~ The Proud Emperor ~ De Superbia et Arrogantia Imperatoris Ioviniani Part 6 Important Words audeo. istud .withdraw. occidi. be amazed nascor.be born occido.seek. ista.kill pervenio. traxi. recedere.drag . recessi. dolui. perventus . I .think doleo. . f. perveni. that. fidei. pervenire. tractus . natus sum .arrive quaero. " Tunc de tota vita sua est confessus. ponens ponentis ponenti ponentem ponente (-i) neuter sing.. audiens ("hearing"). Vadam ad eum: forte ipse notitiam mei habebit. Aperi mihi specie: appearance / fenestram.. ponentia ponentium ponentibus ponentia ponentibus . quid faciam? Heu ego!" Hoc dicto recordatus est stratu: bed / pependit quomodo quadam nocte in stratu suo elevatum est cor eius et in cruce: hung on a dixit: "Estne alter deus quam ego?" Pulsavit iterum fenestram cross / quousque eremitae et dixit: "Amore illius qui pependit in cruce. ponens ("placing"). ut loquar tecum!" Ille vero cum vocem eius prae: because of / audivisset. aperuit fenestram. The present active participle is declined as follows: masc. maledicte!" Tu barbae: beard / usque ad: even to / heu mihi: non es imperator.quasi desperatus: in a sort of despair / pereat dies: may the day perish / eremita: Post haec vero ultra quam credi potest dolebat et quasi desperatus de se ipso ait intra se: "Pereat dies.g.g. uxor mea nec filii noverunt me./fem. ponentes ponentium ponentibus ponentes ponentibus neuter pl. At ille: "Quis est. sed diabolus in specie hominis. quousque finiero!" At ille: "Mihi bene confessus: he placet. pl. With fourth-conjugation verbs and ioverbs of the third-conjugation. confessed / praecipue: especially / erexisset: quomodo se contra Deum erexisset negans se credere alium had raised / negans: deum esse quam se ipsum. et praecipue. si nonvis fenestram aperire. ie replaces the single vowel at the end of the stem. capiens ("taking")." Ille haec woe is me / heu ego: audiens ad terram prae dolore cecidit. qui ibi one / diabolus: devil / pulsat?" Qui dixit: "Ego sum Iovinianus imperator. crines capitis traxit et barbae. sing." Dum perhaps / saepius: quite often / cellae: haec dicit. portans ("carrying")./fem. audi finiero: until I have confessionem meam! Saltem. qua natus sum! hermit / forte: A me amici recesserunt. cogitabat: "Hic prope manet eremita. finished / est clausa audias tamen. et lamentationes usque ad caelum dedit et dixit: "Heu alas / recordatus est: he remembered / mihi. et cum eum vidisset. denying The present active participle is formed by adding -ns to the present stem. statim cum crines: hair(s) / impetu fenestram clausit et ait: "Discede a me. docens ("teaching")." Perrexit ad eremitam et maledicte: accursed fenestram cellae eius pulsavit. confessor cell / tecum: with you / meus. e. e. ponens ponentis ponenti ponens ponente (-i) masc. quia impetu: force / saepius confessionem meam audivit. Return to Medieval Latin Tales .Title Page Go to The Proud Emperor.The i-ending is used in the ablative singular when the participle is used simply as an adjective.Part 7 . please.Medieval Latin Tales ~ The Proud Emperor ~ De Superbia et Arrogantia Imperatoris Ioviniani Part 7 Important Words amor. suffering cado. doloris.few. vestis.love dolor.himself.close discedo. f. cadere. m.fall claudo.enough vestis. discessus . itself iterum . placitus . . f. paucae. herself. quoddam .voice . discessi. a few placeo . clausi. . be pleasing (to) quidam.clothes.a certain (one) saltem . vocis.sorrow. .depart ipse. cecidi. ipsa. m. amoris.placere. ipsum . quaedam. clothing vox.at least satis . claudere. casurus . discedere.again pauci. pauca . clausus . . placui. expects a negative answer) / etiam: yes indeed / peroptime: very well .Part 8 benedictus: blessed / cito indue te: dress quickly honorifice: respectfully / numquid: (like num. domine. omnes notitiam tui habebunt. in cameram rediit et ait: "Domine mi.Facta confessione et absolutione. peroptime." At ille: "Quae cum ita sint. et cum eum vidisset admirabatur. hoc audito. Sed miror quod tota die hic steti nec vidi vos exire. in periculo animae meae vobis unum dico. At ille: "Numquid notitiam mei habetis?" Qui ait: "Etiam." Imperator induit se et ad palatium perrexit. exi foras et mihi dic si notitiam eius habeas. Sed alius imperator erat cum domina in camera. et mihi renuntia!" Illa vero foras exiit. qui ita assimilatur tibi omnibus. Statim cameram intravit et ait: "O domine.Title Page Go to The Proud Emperor. Ianuam pulsavit. foras pergam et veritatem discutiam. eremita fenestram aperuit et statim notitiam eius habebat et ait: "Benedictus Altissimus! Iam notitiam tui habeo. Quidam autem miles e camera exiit et eum intime respexit. est quidam homo in aula cui omnes honorem faciunt." Return to Medieval Latin Tales ." Ille vero aulam intravit. ut quis vestrum sit imperator penitus ignoremus. Paucas vestes hic habeo. et ecce omnes capita inclinabant. ait imperatrici: "Carissima domina." Imperator. me quis vestrum sit dominus meus penitus ignorare. cito indue te et ad palatium tuum perge! Ut spero. Ianitor ostium aperuit et eum satis honorifice salutavit. Ad Deum vos recommendo. ut vidistis. custos animae eius. nam aliquo tempore se contra Deum erexit. Testis est mihi Deus in caelis." His dictis ait. unde omnis notitia hominum ab eo recessit.Medieval Latin Tales ~ The Proud Emperor ~ De Superbia et Arrogantia Imperatoris Ioviniani Part 8 Cum aulam intrasset." Statim ab oculis eorum disparuit. qui imperium eius custodivi. Tunc ait ille qui de camera exiit: "Audite me! Iste homo est imperator vester et dominus.Title Page . mihi incumbit primo respondere. illum ad caudam equi trahi iussi. Iam paenitentia est completa et pro delictis suis satisfecit quia. Return to Medieval Latin Tales . quousque satisfactionem Deo fecit. Imperator vero gratias Deo reddidit et post haec omne tempus vitae suae in bona pace vixit et spiritum Deo tradidit. quamdiu paenitentiam sustinuit. eum per manum accepit et iuxta se stare iussit et vocavit omnes nobiles qui in aula tunc erant cum imperatrice et ait: "Per iuramentum quod fecistis. dicite quis nostrum est imperator?" Imperatrix primo respondit: "Domine. quis vestrum sit dominus meus penitus ignoro!" Et sic omnes dixerunt. "Iam nunc este ei obedientes. Ego vero sum angelus eius. experiri. fractus .old age sino. .silver aurum. situs . maesta. minui. argenti. maturing argentum.faithful frango. emi. replevi. fregi.to fill up senectus. uti. thesauri. expendere. comparavi.gold cingo.freedom.sad magis . cupida. cingere.to surround. procure cupidus. divitiarum. quaedam. studui. get. comparare. studere. .) quidam. emere. . sinere. permission maestus. . frangere.Medieval Latin Tales ~The Clever Thief ~ De Thesauro et Fure Astuto ~ Part 1 ~ adulescens. weakness divitiae.permit. minuere.feebleness. allow.tower utor. license. emptus . cinctus .abundant licentia. auri.key comparo.to try. comparatus . replere. .riches. . larga. adulescentis . peperci. desire thesaurus.desirous debilitas. diminish nimis . fidele . repletus . largum . parsus . wealth emo. f. licentiae. parcere.to lessen. f. senectutis.to spare (w/ dat. maestum . turris. test fidelis.to buy expendo. expertus sum . expensus .again largus.to be eager.young. clavis. expendi.to use (w/ abl.(adv. f. n. debilitatis.) more minuo.excessively parco. minutus . f. . sivi. let studeo. f. . cinxi.to break iterum . gird clavis. cupidum .to prepare. f.to spend experior.treasure turris. n. quiddam . m. . ---.) vero: indeed . usus sum . .(a) certain (one) repleo. omnes ei exposuit divitias iussitque large expendentem famam sibi et amicos divitiis comparare. ex licentia paternis liberius largiusque utens rebus. exhausta pecunia. s.Fuit antiquo tempore rex quidam magnus et potens. ad patrem redit dicitque se pecunias defecisse. Receptis igitur clavibus. Ipse vero. cum iam multis annis evolutis labore et senectute fractus esset nec posset iam tumultum curamque curiae sustinere. cui et claves sui commisit thesauri. eum magnis donatum muneribus maestus tamen abire sivit. arma. Part 2 Return to Medieval Latin Tales . sollicitus impendebat: gave full attention to primogenitus: firstborn balteo: belt tenere: tenderly recessuros: who would withdraw loculos: money boxes Go to The Clever Thief. . At miles thesaurum servandum suscipiens. Rex vero. cum militem optime de se meritum iudicaret. claves thesauri reciperet seque sineret propriam redire domum liceretque sibi inter filios reliquum vitae suae tempus quietum agere et iucundum.to the top thesaurum servandum suscipiens: who undertook the job of guarding the treasure multis annis evolutis: (ablative absolute) after many years had passed curiae: of the (king's) court liceret sibi: he be allowed iucundum: pleasant optime de se meritum: deserved the best from him curam . magnae altitudinis latitudinisque turrim auro. Qui. equos. Quem cum pater nimis tenere diligeret. . of turris usque ad summum . Brevi ergo tempore loculos patris minuit. colligendi thesauros cupidissimus. thesaurum iterum alii commisit servandum. Habebat hic multos filios. amicos multos muneribus emens facile post munera ab amicitia recessuros. Miles autem domum veniens curam sibi suaeque familiae sollicitus impendebat. quorum primogenitus militari iam balteo cingebatur.Title Page . collegendi: of acquiring turrim: acc. Habebat autem hic militem quem in multis fidelem expertus erat. ceteraque quibus magis adulescentium aetas delectari solet studuit comparare. argento pretiosisque omnibus rebus usque ad summum repleverat. vestes. regem rogabat ut suae debilitati senectutique parcens. evanescere.to put under.whoever. ferreum . .to hold up.at last depereo. superfuturus .before quamvis .aid. obscura. m. stop up ops. subditus . cretus . enter. floris.dark obstruo.to block. run short demum . defectus . discern. deperii. deesse. and f.flower inquit .he.to separate. sustentavi. sustentare. run away from subdo. f. subdere. defuturus .both cerno. iuvenis.to fail.he. deperire.whence . .young man. m.to be wanting. see deficio. pl.to go to. ferrea.to perish. refugere. the prime of life obscurus. undergo supersum. obstruere. subire.youth. iuventutis. subitus . deficere. she says iuvenis. obstructus . support tantum . fail evanesco. adire. whatever quoniam . she says ambo. . obstruxi. opis.although quandocumque . be lost desum. wealth prius . superesse.whenever quisquis. deperiturus .to go under. quicquid . crevi.iron flos. refugi . young woman iuventus. .since refugio.Medieval Latin Stories ~The Clever Thief ~ De Thesauro et Fure Astuto ~ Part 2 ~ adeo.only unde . subdidi.to remain. be left sustento. defeci.to avoid. approach ait . obscurum . defui.to disappear ferreus. aditurus . superfui. cernere. subii. adii. sustentavus . evanui . ambae. subject subeo. ambo . f. "pater. of turris) modo: if only perforant: they break through malleis: with hammers foramen: the hole onusti: laden opus erat: there was need Go to The Clever Thief. sed unde te sustentem non habeo. paenitensque facti: regretting what he had done frenum . quamvis grave sit periculum tecum subire refugio. .Tunc demum pater recogitans secum paenitensque facti: "Quoniam. quicquid habebam tuae subdidi potestati. At tu cernens frenum tibi laxatum. perforant malleis ferreis murum." ait." inquit. turrim in qua regis positi sunt thesauri sub obscurae noctis silentio adeamus. nominis quoque mei gloria evanescat. Quandocumque iterum opus erat opibus ad thesaurum sibi notum revertebantur. ut si ea largitate qua prius vivere vis. modo ne desint divitiae. et iuvenis iterum sua utitur largitate. sing. intrat pater sublataque magna parte thesauri exit obstruitque foramen. sed periculosum." Audito hoc filius: "Nullum. Part 3 Return to Medieval Latin Tales . fili. Revertuntur domum onusti opibus alienis. temperantiae immemor ita omnia consumpsisti. "te. ut nihil mihi praeter solam domum reliqueris.Title Page . laxatum: loose reins reliqueris: (perfect subjunctive) sustentem: (present subjunctive) ea largitate qua prius: with the same liberality as before vis: you wish turrim: (acc." Consurgunt igitur ambo nocte. Hoc tantum unum superest consilii. . Quid ergo tibi magis faciam? Doleo quidem quod fama nomenque tuum in flore iuventutis deperit. turrim adeunt. nimis et stulte dilexi. ne si illae defecerint. tacita.old man tacitus. perditus . latronis. osti. implere.silent talis. praebitus .smoke herba. didici . decrepit disco. carry off viridis. m. famosum . n. circumitus . perdidi. circumire. circumii. . egressus .very old. implevi.to seek. tacitum . discere. perdere. famosa. sometimes. tale . . decrepitum . impletus . look for. .robber. bandit ostium. caloris. herbae. arcessere. praebui.such.to lose praebeo. claudere.to offer. summon calor.to close decrepitus.quickly claudo. walk around cito . raise. viride .Medieval Latin Tales ~The Clever Thief ~ De Thesauro et Fure Astuto ~ Part 3 ~ aliquando . . quaerere. supply quaero. . quaesivi. f. ask senex. arcessitus . praebere. complete. fulfill infero. egredi. introduce latro. m. notorious fumus. intuli.to go out famosus.to lift. sustuli.to go around. fumi.heat circumeo. m. clausi. decrepita. clausus . formerly arcesso. inferre.green . senis. arcessivi.grass impleo. .to learn egredior.to fill. sublatus .door perdo.at some time. inlatus .to send for. quaesitus . the following tollo.to bring in. tollere. m.famous. clauso ostio. dissumulans tamen egreditur venitque ad decrepitum quendam senem. contigit: it happened vellet: (imperfect subjunctive) utpote qui: inasmuch as he audierat: audiverat damnum: loss possit: (present subjunctive) an . .Title Page . or (indirect question) egerit: (perfect subjunctive) fasciculum: a small bundle circumeas: (present subjunctive) rimulam: crack coepit: began ambitum: revolution humore: by the moisture excitatus: produced permaxime: in very great quantity spiraculum: vent Go to The Clever Thief. Furore ergo repletus. arcessito custode intrat turrim videtque magnam thesauri partem sublatam esse. eo quod lapide tantum sine caemento obstructum erat. turrim iterum circumeas. ad me redeas consilium accepturus quid post haec tibi agendum sit. Tu autem. egreditur. Hic regi consilium saepe bonum et utile praebebat. novisse cupis quis hoc an tuus custos an alius egerit. per locum foraminis illius. .Contigit autem ut rex thesaurum videre vellet. consilium quaesiturus. Cui senex tale dat consilium: "Si. Hoc facto." Rex autem dictum senis cito impleri iubens. Fuerat hic senex aliquando famosissimus latro quem conprehensum rex oculis privaverat eique de mensa sua cotidianos comparabat cibos. Part 4 Return to Medieval Latin Tales . "o rex. Qui cum aliud spiraculum non haberet. an: whether . . clausit ostium et coepit tacitus turris ambitum circumire." inquit. . Ecce autem calore ignis viridisque materiae humore fumus permaxime excitatus totam usque ad tectum replevit turrim. Narrat ei rex damnum suum quaeritque quomodo perdita recuperare possit. iube fasciculum herbae viridis in turrim inferri supponique ignem. utpote qui multa viderat et audierat suaque experientia didicerat multa. et videas si per aliquam muri rimulam fumum egredi videris. way. skill astutus. luck fur. f.boiling hot fors. exhaurire.to fear. furis. up to this time. conari. . ferventis . adstrictus . habit. f. m. fortis. any ars.chance. murder oppono. ablatus . infelicis . face fervens. discucurri (also: discurri). admirari. nescivi.however caleo. manner nescio. empty out facies. opposui.spot. opponere.behold exhaurio. attempt culter. m. f.to place opposite or before repente . .careless infelix. aliquod . admiratus sum . abstuli. cultri. exhausi.way. oppositus . nescire.yesterday igitur . calui . conatus sum . admire adstringo. astutum .but aufero. f. adstrinxi. metui . f. nescitus . maculae.not to know nex.to conceal donec . incautum .appearance.knife discurro.to run about dissimulo. unexpectedly . dissimulare. faciei.death.) some. necis. exhaustus . .Medieval Latin Tales ~The Clever Thief ~ De Thesauro et Fure Astuto ~ Part 4 ~ adhuc . calere. metuere. bind aliqui. astuta. dissimulatus . m. then incautus. dissimulavi.unhappy. . auferre.to remove. .therefore. adstringere.thief heri . artis. .(adj. be afraid mos.to be hot conor.thus far. .clever at . moris.to wonder at.suddenly. stain metuo.until ecce . incauta. . miserable interim .to try. aliqua. discurrere. still admiror.to take away autem . discursus .meanwhile macula.to tighten. salio. loss frustrari: was useless anxiari: to be troubled haesitare: to be at a loss (about) hinc . quod superest asportabunt. ne. hinc vero metuebat per faciem patris deprehendi.tower -ve . pitch.to be accustomed turris.." ait. asportabunt: will carry off cessabunt: will leave off quippe: indeed prospere: favorably damnum: loss preme: suppress innotescat: become known cupam: cask. f. in cupam mento tenus insilit. Meo igitur usus consilio damnum dissimula et preme silentio. repente in cupam corruat captusque et colligatus glutine se tibi. vestitus . excepta lingua quae tantum ab hac iniuria libera remanserat. velit nolit. caput amputet et abscedat. incautus miser. Hoc audito. s. ita ut nec manum nec pedem movere posset.. vestivi. fures tibi tuos per locum ubi fumus egriditur abstulisse thesauros..to jump. resa. rumore hoc per aures populi discurrente. senex: "Scias. . orat ut sibi cito. Cum ergo eum a nece retraheret amor.or vestio.on the inside assuetum: (from adsoleo) accustomed colligatus: held fast velit nolit: whether he wants to or not (willy nilly) ilico: immediately serrato: notched praeterit: passes by praetensis laqueis: the trap placed in front of (the hole) nudius tertius: the day before yesterday pavimentum : pavement calceatus: wearing shoes mento tenus: up to his chin insilit: jumps in vallatus: enveloped redditur: he is rendered ingemiscens: groaning iacturam: damage. quam foramini introrsus opponas. ne forte per caput cognitus aeternam suo generi maculam inferat et iacturam. ea quae viderat narravit. and glue introrsus . Non enim cessabunt. ut dum fur more solito securus nullam deceptionem suspicans ad assuetum thesaurum recurrit. dumque festinat ut heri et nudius tertius in pavimentum salire. pice et glutine. antequam aliquis superveniat. donec totum thesaurum exhauserint. Ingemiscens igitur infelix filium advocat. salire. leap soleo. quos nisi aliqua arte ceperis. quippe quibus adhuc prospere cessit res. barrel bitumine.: turrim). hinc: on the one hand . quae neminem bonum malumve praeterit." Admiratus rex astutum senis consilium cupam ilico ferventi impletam glutine opponit foramini serratoque ostio abscedit. intrat pater nihil de praetensis laqueis suspicatus. cum laborem suum frustrari videret. clothe Quibus visis. statimque vallatus glutine redditur immobilis. rex properavit ad senem.. salui. resa. timor et necessitas urgeret. cras manifestet. nesciens quid utilius ad tempus ageret. tuum furibus studium innotescat. vestire. Ecce autem fatalis illa dies. coepit anxiari et haesitare quid de duobus ageret. solere. "rex. hinc etenim horrebat suas nece patris cruentare manus. At vero filius totis viribus patrem conatus extrahere. pice et glutine: asphalt. ut erat vestitus calceatusque. narrat quibus laqueis teneatur adstrictus. miserum patrem cum filio eadem nocte ad turrim adduxit. Et tu interim cupam latam et profundam calenti imple bitumine. turris (acc. caput patris cultro abscisum fugiens asportavit. resin.to dress. remotoque a foramini lapide. on the other hand . solitus sum . saltus . etenim: for.Title Page . drove ad tempus: at that point in time abscisum: which he had cut off Go to The Clever Thief. because horrebat: he trembled cruentare: to bloody deprehendi: to be detected urgeret: pressed. Part 5 Return to Medieval Latin Tales . surrexi. mutilate postridie . be amazed mutilo. festinatus . annuntians captum quidem furem sed capite mutilatum.to cut off.to be astonished. cunning cadaver. amputatus . recuperare. proditus . lacrimare. . mutilavi. surgere. furem quoque suum. caudae. deprehendere. "abstractum de cupa. Festinans ergo ad suum recurrit consiliarium. caudae equi fortissimi alligari trahique per plateas et lectulo: bed superficiem: surface bituminis: asphalt infectam: stained consiliarium: adviser videlicet: namely parumper: for a little while quia: because idcirco: therefore aiens: saying minime: very little tantummodo: only agnovisset: knew alligari: be bound plateas: streets . subridere.also recupero. deprehensus .sight astutia. get back.to follow surgo.astuteness. subrisi. amputare.on the next day prodo. n.to hurry. remove aspectus. cadaveris. Quod hoc audisset senex. festinavi. m. si tantummodo furem quis fuerit agnovisset.tail (of an animal) deprehendo. amputavi. . sanguinis. recover sanguis. miratus sum . mirari. mutilare." ait. lacrimavi. f. illum videlicet senem. surrectus . recuperavi. minime de thesauro perdito aiens se curare. recuperatus .to cut off. lacrimatus . festinare. . mutilatus . . idcirco a socio sibi caput amputari iussit.to rise Postridie autem rex prima luce de lectulo surgens intravit turrim cucurritque ad cupam invenitque murum perforatum et totam illam bituminis superficiem infectam sanguine. deprehendi. aspectus. f.to weep miror. . prodidi.to betray quoque . Quia enim nobilis erat nec voluit se vel genus suum prodere.dead body cauda." inquit. observe festino. parumper subridens: "Miror.to regain.to smile subsequor. "huius latronis astutiam. astutiae. sed truncato capite deprehendit. subsecutus sum . cut short.to detect. subrisus . hasten lacrimo. Unde et difficile videtur mihi te posse aut thesaurum recuperare aut cognoscere furem.Medieval Latin Stories ~The Clever Thief ~ De Thesauro et Fure Astuto ~ Part 5 ~ amputo." Tunc rex vehementer urgebat senem ut daret consilium. prodere.blood subrideo. m. subsequi. Cui senex: "Fac illum. Porro milites armati subsequantur.vicos civitatum regni tui." vicos: districts porro: then praesentent: (from the medieval Latin word praesentare) show. present nequaquam: by no means temparare: to refrain Go to The Clever Thief. capientes si quos viderint viros vel mulieres ad aspectum cadaveris lacrimare tibique eos praesentent. nequaquam poterunt a lacrimis temperare. Part 6 Return to The Clever Thief: Title Page . Et si fuerint ibi socius aut uxor aut filii. shed erumpo. face pollex. capilli.to dare aufero. . ausus sum . contingere. . audere. .likeness . delusi. confiteri.theft. devenire.crime similitudo. doliturus .Medieval Latin Stories ~The Clever Thief ~ De Thesauro et Fure Astuto ~ Part 6 ~ adligo (alligo).to burst forth festinanter: quickly. nefastum .hair ceterus. eruptus .to take away. cetera. effundere. hastily furtum. deveni. reddere. n.to bind to audeo. nefasta. effudi. n. . remaining. redditus . furti. effusus . erumpere. auferre. robbery ideo . m. ablatus .to give back scelus. erupi.to touch.to confess contingo. rest confiteor. .to suffer.thumb polliceor. m. steal capillus. polliceri. ceterum. deventus . unholy.for that reason ilico: immediately metus. dolere. confessus sum . unlucky os. pollicis. pollicitus sum . f. . grieve effundo.to promise reddo. oris. sceleris. dolui.to arrive doleo. metus. delusus . adligatus . debilitavi. debilitatus . . contactus . adligavi. reddidi. similtudinis. m.to pour out. deludere. adligare. abstuli. disable deludo. happen debilito.wicked. debilitare.to maim. contigi. delude devenio.to deceive.mouth. n.fear nefastus. fratres et dilacerant: tear." Sic ergo male ominatum: ille astutia sua se suosque liberans domum rediit. At vero rex maximo adfectus (weeping over) gaudio. Iuvenis autem ille ex metu et necessitate audaciam fairest sumens: "Non ideo. sperans se perdita recuperare posse. erumpunt lacrimae. Qui dum miser trahitur. Ob hoc ergo lacrimae effusae. praecaveto: guard against de cetero: henceforth accepturus: to get Go to The Clever Thief. Qui cum videret cut into patrem sic miserabiliter trahi. exaratae facies. sed nec luctuosam: valens lacrimas prohibere. in persona rend fili patris miseriam lamentantes.ratus: certain truncum: trunk (body without a head) fores: door Bonum rex ratus senis consilium iubet festinanter truncum equo cultellum lignum: fortissimo pedibus alligatum cum armatis militibus trahi per little wooden knife proximam civitatem. et rex of evil omen similitudine delusus veritatis redit ad senem consilium accepturus." ait. qui incisurus: about to et ei in furto fuerat socius." Rex potiore: rather useful vero pollicem adhuc fluentem sanguine certissimum veritatis fore: (futurum argumentum fore ratus. sed exaratae: gouged quia hic dies nefastus mihi sinistrae manus pollicem abstulit. ego aut mei. sorores dilacerant manibus vestes oraque et capillos. "o serenissime rex. lacrimas effundimus." ait. flere quidem non audens. si scelus confiterentur redderentque thesauros suos. quasi aliquid incisurus. motus misericordia propter fortunam esse) iuvenis: "Non est. Affuerunt ilico milites qui eos lamentantes: lamenting caperent ducerentque ad regem. pollicebatur illis serenissime: vitam et gratiam suam. Tunc vero sub occasione pollicis vocem (him) emittit luctuosam. "mirum si dolet cui male contigit. contigit eum ante arripit: he seizes fores domus suae devenire. ante ipsas fores. cultellum lignum mournful arripit. Part 7 Return to The Clever Thief: Title Page . capilli evulsi. sinistraeque manus pollicem de accurrit: runs to industria sibi amputat. Stabat autem ille filius eius major. quia ego evulsi: torn out adhuc iuvenis hodie uno et potiore membro debilitatus sum. quia hic aliquid: in any respect miser truncus ad nos aliquid pertineat. Vade in vade: go pace et hunc diem male ominatum de cetero praecaveto. occasione reperta. accurrit mater. operae.limb.on the contrary iuro. skill. healthy suadeo.effort. vultus.countenance.(adv. cinxi. persecutus sum .to be useful. profui . n. doloris.to search for. demissus . . . .to follow relentlessly porro . n. odi.to deprive. privare. look. hold togather. demisi. miseritus sum . privatus . sana.to swear lacrimosus. lacrimosum . . dimittere. f. soul persequor.to throw out.suffering. suasus .sound.to have pity odium. advise vix . benefit requiro. remain demitto.cleverness. let down.to recommend. ossis. persequi.bone pectus.to surround. pectoris. cohaerere. lacrimosa. cinctus .Medieval Latin Stories ~The Clever Thief ~ De Thesauro et Fure Astuto ~ Part 7 ~ antea . sorrow immo . . . requirere.to send down.breast. iuravi. dismiss dolor. . face . heart.) before calliditas. then privo. n. f. suadere. privavi. iuratus . calliditatis. rob proicio. iurare. misereri. work os. suasi.at a distance.scarcely vultus. demittere. proiectus .hatred opera.secretly cohaereo. throw down prosum. m. . n. proicere. membri. formerly. m.to send away. ask sanus. cohaesus .to consist of. chest. sanum . dimissus . proieci. cunning cingo. requisivi. encircle clam . cingere. cohaesi. part of the body misereor. prodesse.tearful membrum. lower dimitto. dimisi. requisitus . filium parvulum in puteum qui pro foribus erat clam proiecit." ait. aiens se frustra operam insumpsisse. quem tanto dii odio persequuntur. "tibi callidae deceptiones? Dii summi te produnt.Senex vero affirmabat regem vix posse invenire quod quaereret. lacrimantur. "Magnum. ut nec solum mihi diem sine doloribus et cruciatibus corporis et animi transire permittant! Heri mihi dies infelix pollicem abstulit." Tunc etiam lacrimis falsis. omnium infelicissimum hominum. omni morte mihi gravior videtur. Porro rex videns hunc iterum captum quem antea dimiserat et nimium admiratus: "Quid prosunt. centum ei argenti marcas pro solacio tribuens. filius. miseratus hominem abire sivit. "o rex." Rex autem cum iuvenem crebris perfundi lacrimis mortemque loco beneficii quaerere videret audiretque eum vere ipso die filium perdidisse hesternoque die pollicem. immo verissimis perfusus." ait. pit parvulum: very small foribus: door unguibus: fingernails carpens: tearing at funibus: ropes puerulum: little boy sursum: up quid: (interrogative adverb) frustra: in vain nervis: tendons nimium: exceedingly callidae: clever dii: (alternate form of dei) suspiria: sighs imo: bottom dehinc: and theme: (exclamatory accusative) cruciatibus: torments demersit: plunged perfusus: drenched solacium: solace. hic hodie infelicior filium unicum demersit in puteum. producta primo suspiria ab imo pectoris trahit. sed sanum et integrum liberumque dimissurum." Tunc latro calliditate sua utens. Accurit iterum mater cum filiis. Redde ergo thesaurum et iuro tibi per meam magnique Iovis potentiam nec te vita nec aliquo me privaturum membro. suadebat autem ut cadaver iterum per eandem traheretur civitatem. tuncque vultum unguibus carpens voce lacrimosa populum quasi ad liberandum filium convocat. impersonal) they had come puteum: well. furta tua et scelera te accusant. cingunt puteum. Sic iterum rex deceptus consiliarium suum adiit. si me ab hac vita quae omni tormento. subtraxeris. Part 8 . internum animi dolorem non ferens. Quid plura? Capitur iterum ille solus duciturque ad regem et interim cadaver per alias civitates frustra tractum ad regem vix ossibus et nervis cohaerens reducitur. dehinc talem emittit vocem: "O me. Cumque ut prius ventum esset ad domum eius. ventum esset: (passive. et ecce de thesauro regis requiror. Quod et factum est. beneficium solaciumque praestiteris misero. aliique funibus ad extrahendum puerulum in puteum se demittunt et alii eos iterum sursum trahunt. comfort praestiteris: you will show subtraxeris: you will remove crebris: abundant perfundi: was drenched hestero die: the day before tribuens: giving marcas: marks (coins) insumpsisse: had expended Go to The Clever Thief. viginti albis hinc. confused depono. deposit despero. depositus . consilium cepit quo aut patrem turpi ludibrio subtraheret aut ipse cum eo pariter moreretur. pendere. electus . elegi. malle.to die ordino. Subtili ergo ingenio arma partita fabricat. ingeni.to hang quia . confusum ." Rex autem. subtile . passus sum . confusa. repulsive Sed senex ad regem: "Unum. mori. quorum viginti nigris armis nigrisque equis muniantur aliique viginti albis equis armisque eiusdem coloris sint armati. iam frustra ad alia te convertes: elige tibi milites fortissimos quadraginta. Quibus armatus agendum: to be done superstitem: remaining ligno: tree custodiendum: to be watched hinc: on one side inde: on the other side profecto: indeed protinus: immediately prout: just as non valens: unable semel: once for all quo: whereby . mortuus sum . ordinatus . armare. desperare. choose furtim .to arm.to shine malo. ordinavi. deponere.to have no hope. eligere.because scilicet . Hi profecto si vigilanter custodierint. place.ugly. inde viginti nigris circa ipsum ordinatis. suum patrisque oppobrium ferre non valens malensque semel mori quam diu infeliciter vivere. despair of eligo. lucere. milites nigris albisque munitos armis circa suspensum cadaver ordinavit. n. armavi.to prefer morior. turpe .to put aside. desperatus . deposui. luxi . allow pendeo. . "adhuc superest agendum.to suffer. At vero fur ille.perplexed. etiam si sciat se mortem protinus subiturum. tota scilicet ab una parte alba et nigra ab altera. quo nisi furem superstitem ceperis. equip confusus. malui . Hisque cadaver ligno pedibus suspensum nocte ac die custodiendum committas. armatus . pependi . pati.pick out. tuum capient furem quia non patietur ipse diutius pendere socium. ordinare." ait. unadorned turpis.keen.natural ability luceo.by stealth ingenium. desperavi.namely subtilis.to arrange patior.Medieval Latin Stories ~The Clever Thief ~ De Thesauro et Fure Astuto ~ Part 8 ~ armo. prout dixerat senex. confusi redierunt ad regem. milites videntes furem furtim sublatum sibi. ludbrio: mockery subtraheret: removes pariter: in like manner partita: divided panno: piece of cloth coopertum: covered facto mane: when morning arrived sublatum sibi: had escaped decepisset: had deceived Return to Medieval Latin Tales . et furem et thesaurum cessavit quaerere. ut nigra pars armorum eius viginti albos deluderet et alba pars deciperet nigros. Sic ergo pertransiens venit ad patrem depositumque a ligno asportavit.equum hinc albo. sicque lucente luna per medios transit milites. inde nigro panno coopertum ascendit.Title Page . Facto autem mane. narrantes quomodo se miles albis nigrisque armis partitis decepisset. Desperans ergo iam rex posse recuperari perdita. putarentque nigri unum esse ex albis et albi unum ex nigris esse.